Vrouwen in Jemen: In het zwart gehuld met een spleet voor de ogen

De mode in Jemen zegt veel over de positie van de vrouw in het strenge land op het Arabische schiereiland. Want er bestaat geen plicht om je volledig te verhullen – en desondanks doen bijna alle vrouwen dit.

Er bestaat geen slecht weer, heet het in de volksmond, er bestaat alleen ongepaste kleding. En meestal is die dan ook nog slecht – in de zin van lelijk.

Sanaa, de hoofdstad van Jemen, ligt in de bergen in een keteldal, waar een mild woestijnklimaat heerst en in de meeste maanden de temperatuur ongeveer bij een aangename 24 °C ligt. Een beetje zwoel is het alleen in de regenachtige maanden juli en augustus. Men zou dus kunnen zeggen, dat het weer in Sanaa eerder goed is.

Maar als je naar de vrouwen op straat kijkt, kom je al snel tot het inzicht dat er ook bij goed weer slechte kleding bestaat. Want ze hullen zich van top tot teen in gitzwarte gewaden van polyester, zelfs voor de rechtbank dragen de meeste een sluier, die alleen de ogen vrijlaat. Zwart trekt de zon aan, het wordt snel warm onder de mantel en onder de gezichtssluier is het ademhalen moeilijk. Zweetvlekken in het gezicht: een exclusief probleem voor de Jemenitische vrouwen.

Optocht van de zwarte spoken

Het is vrijdag, de dag van het grote gebed – en van het shoppen. Diegenen, die het zich kunnen permitteren, gaan naar de populaire winkelstraat Hadda. In het midden staat het verkeer in de file, rechts en links de ene na de andere winkel met mantels en sluiers. Het aanbod is in alle winkels – zwart. Vriendinnen, arm in arm, flaneren van winkel naar winkel en vormen een optocht van zwarte spoken in de Baltu, zoals de lange mantel; in het Jemenitisch wordt genoemd.

Amal valt echter op. Ze is 21 jaar en over haar zwarte mantel draagt ze een paarse hoofddoek met een bloemendecor, haar gezicht verhult ze niet. Amal is een energiek persoon, dat blijkt alleen al uit haar gebaren. Bijvoorbeeld als ze met een zwaai de deur van Waheebs winkel openstoot, waar ze dit modeseizoen vaak komt. De 33-jarige kleermaker en zakenman is een lange en magere man en als er vrouwelijke klanten de winkel binnenkomen, dan glimlacht hij, maakt een lichte buiging en zet zijn vingertoppen tegen elkaar, wat hem listig doet lijken. Hij draagt een lang wit gewaad en een tulband, om zijn vingers zitten grote gouden ringen.

Waheeb is in een goed humeur, zijn zaken gaan goed. Hij heeft de wetten van de markt en de spelregels van de mode begrepen. Dit seizoen stikt hij vlinders van namaakjuwelen op het trio van de als pikzwart beschouwde kuisheid, dus op de mantel, de hoofddoek en de sluier. Waheebs mantels zijn niet goedkoop. Basismodellen vanaf 100 dollar – haute couture prijzen voor een land, dat tot de armste van de wereld behoort en waarin bijna de helft van de bevolking minder dan twee dollaar per dag heeft om van te leven.

Waheeb, de stroopsmeerder, weet veel van klantenbinding: “Amal, mijn prinses, ik buig voor je. Je mantel is klaar. Dat is al de vierde mantel dit jaar, cool zijn in Sanaa heeft zijn prijs, en de familie van Amal kan zich deze luxe veroorloven. Waheeb kent de ijdelheid van zijn klanten, hij neemt de maat en naait pasklaar. “Vrouwen willen er nu eenmaal mooi uitzien en ik haal mijn stoffen alleen maar uit de Golfstaten, fijn als zijde.” Amals mantel past, speciaal gemaakt voor de belangrijke klant.

En luid en vrolijk samenzijn

Amals ouders wonen in een van de beste straten van Sanaa in een vrijstaand huis met twee ingangen. Een van de deuren gaat naar de mannenafdeling, die alleen voor hen bestemd is. In plaats van bier wordt er qat rondgedeeld, een bedwelmende drug, waar teveel Jemenieten teveel tijd mee doorbrengen.

De tweede deur geeft toegang tot de familieafdeling, waar mannen, die niet tot de naaste familie behoren, niet mogen komen. Nog voor de deur trekken Amal en haar vriendinnen hun mantels uit. Ze dragen er spijkerbroeken onder. Onder hun nauwe pullovers kun je heel duidelijk hun bh´s zien.

Amals moeder Bilqis heeft bezoek en Amal gaat er bij zitten. Voor haar ligt een bundel qat en ze begint deze voorzichtig schoon te maken. Er wordt alleen op de jonge blaadjes gekauwd, die zijn minder bitter. Het is een luid en vrolijk samenzijn, de vrouwen liggen op sofa´s en tapijten. Er wordt thee geschonken, in het midden van de ruimte staat een wierookvat, dat is traditie in Jemen.

Verhulling geldt als chique

In de openbare ruimte kunnen de vrouwen zich niet laten zie, dus kunnen ze zich alleen maar terugtrekken in privévertrekken. En daar gaat de tijd sneller voorbij in een samenzijn met qat, waarin ook de popcultuur zijn intrede heeft gedaan. Aan de muur hangt een grote televisie. Het programma laat muziekvideo´s zien van uiterst schaars geklede Libanese danseressen; de beeldspraak van de filmpjes ligt ergens tussen “Sex and the City” en Oriëntaalse haremfantasie. Er gaat een dienblad met parfums en crèmes in het rond, Bilqis kiest een flacon met roze crème.

Ze is 48 jaar en heeft een opmerkelijke gladde, jonge huid. “Geen wonder”, lacht ze, “ik krijg immers nooit zon”. Bilqis is moeder van drie kinderen – slechts drie kinderen. Verhulling geldt als chique, net zoals het drinken van latte macchiato, dat kunnen zich hier ook maar weinig mensen veroorloven.

´s Morgens doceert ze Arabische literatuur aan de universiteit. Als er ook mannen in de collegezaal zitten, dan draagt ze een niqaab, de gezichtssluier, die ze “vreselijk onpraktisch” vindt.

“Vroeger waren we niet veel anders gekleed dan Europese vrouwen, alleen geen minirokken”, zegt Bilqis, en het klinkt als een verontschuldiging. Toen deed de nieuwe islam van de jaren-70 en daarmee het idee van tentoongestelde kuisheid zin intrede.

Tot de eersten die zich verhulden, behoorde de ontwikkelde elite uit de steden. Hun sluiers werden in het verloop van de tijd steeds groter en donkerder. Maar er bestaat geen wet die de kleding van de vrouwen regelt en er is ook geen religiepolitie die de lengte van de mantels controleert. Desondanks doet iedereen mee aan de volledige versluiering. Een toneelstuk, een enscenering zonder regisseur? Bilqis doet mee, “omdat we er allemaal aan meedoen. Wie wil er graag naakt zijn onder mensen, die allemaal aangekleed zijn?”

Plotseling is er inspraak mogelijk  

Ook in Jemen is het volk in het kader van de “Arabische Lente” in opstand gekomen. De vrouwen waren de stuwende kracht, toen president Saleh na 30 jaar quasidictatuur uit zijn ambt werd gejaagd. Tawakkul Karman heeft in 2011 voor haar moed als eerste Arabische vrouw de Nobelprijs voor de Vrede gekregen.

Met het begin van de demonstraties meer dan een jaar geleden is de invloed van de vrouwen veranderd, plotseling is inspraak in de openbare ruimte mogelijk, “en dat uitgerekend, omdat niemand ons kan herkennen”, stelt Bilqis niet zonder een zeker vermaak vast.

Zij maakt deel uit van het Zwarte Blok, dat zijn verontrusting in de stoffige straten uitschreeuwt over een staatsapparaat, dat geen garantie is voor veiligheid, maar staat voor corruptie en vriendjespolitiek en waarin het een vrouw nog nooit gelukt is een plek in het parlement te bemachtigen.

Bij gelijkberechting helemaal als laatste

Om in Jemen als vrouw geboren te worden, betekent in cijfers: De kans om te mogen leren lezen is ongeveer 50%, bijna 70% van de vrouwen wordt op minderjarige leeftijd uitgehuwelijkt, daarna krijgen ze gemiddeld 5,2 kinderen.

De Global Gender Report onderzoekt de gelijkberechting van de geslachten in 135 landen. Jemen staat op de laatste plaats en het enige goede nieuws schijnt te zijn, dat genitaliënverminking in Jemen zo goed als niet wordt gepraktiseerd.

Ergens tussen deze fronten treft Bilqis een regeling met de werkelijkheid. Ze schrijft een boodschappenbriefje voor de volgende vrijdag. Haar tube zonnecrème is op, ze heeft een nieuwe nodig, “met een zo hoog mogelijke beschermingsfactor”. Voor de spleet, die de sluier om de oogpartij vrijlaat, die moet niet bruin worden. Want dat zou een soort bikiniafdruk zijn. Een Jemenitische bikiniafdruk.

Bron:

http://www.welt.de/politik/ausland/article108365762/Schwarz-verhuellt-mit-einem-Schlitz-fuer-die-Augen.html

Auteur: Eva Marie kogel

Vertaald uit het Duits door:

E.J. Bron

(www.ejbron.wordpress.com)