In Zuid-Afrika slaat het uur van de populisten

Nadat politieagenten 34 mijnwerkers hadden doodgeschoten, slaat het uur van de populisten. De sociale tegenstellingen in het land laten zien dat men zich niet heeft gehouden aan de beloftes van de zwarte revolutie.

Het waren de weduwen, die op het rotsachtige terrein in de buurt van de Marikana-mijn het luidst protesteerden. De vrouwen, gedreven door woede, verdriet en pijn, hielden vrijdag kartonnen borden  in de lucht. “Politie, stop met het doodschieten van onze mannen en zoons”, stond er op een van hen. “Armoede doodt” op een ander. “Wat hebben ij gedaan?”, zongen ze in koor in de taal van de Xhosa.

Sinds de schoten van de politie op stakende mijnwerkers zijn nu drie dagen verstreken en nog altijd bevinden zich duizenden mensen op het terrein in het noorden van Zuid-Afrika. Donderdag stierven binnen enkele seconden 34 mensen in de buurt van de platinamijn van het aan de Londense beurs genoteerde Lonmin-concern.

Er raakten 78 mensen gewond, 259 werden gearresteerd – de ergste escalatie van geweld bij arbeidersprotesten in de democratische geschiedenis van het land. De meute had de politieagenten aangevallen, dat wordt bewezen door video-opnames, ook al gaven enkele mijnwerkers aan dat het om een vlucht voor traangas gegaan zou zijn.

Waarom de politie zoveel scherpe munitie i.p.v. rubberkogels en waterkanonnen inzette, moet nog uitgezocht worden. Sinds het begin van de staking tien dagen geleden hadden de demonstranten een extreme bereidheid tot geweld laten zien. Al voor de schoten van donderdag werden er twee politieagenten doodgeslagen, twee veiligheidsmensen van het bedrijf werden in hun auto verbrand.

Volgens informatie van de politie werden er zes vuurwapens bij de donderdag gedode aanvallers gevonden. “De militante groep stormde op de politie af en loste schoten”, zei de nationale politiecheffin Riah Phiyega. Men zou geen andere keuze hebben gehad. “Dit is niet het moment om naar schuldigen te zoeken”, zei ze, “het is een moment om, gezien dit droevige en donkere moment,  te treuren voor onze natie”.

Willekeurig in de menigte geschoten?

Nu al is er echter kritiek op de Zuid-Afrikaanse politie, die steeds opnieuw wegens corruptie en een slechte opleiding in het nieuws komt. “Er bestaan duidelijke aanwijzingen dat politieagenten willekeurig in de menigte geschoten hebben, ook nog, toen de eerste slachtoffers al waren gevallen”, wordt er in een mededeling van het Zuid-Afrikaanse Instituut voor rassenrelaties gezegd.

Dit incident zou herinneren aan het Sharpville-bloedbad in het jaar 1960, toen de Apartheid-politie tijdens een demonstratie in de township Sharpville bij Johannesburg het vuur opende en 69 mensen doodschoot.

De zaak heeft de hoogste prioriteit. Want hij openbaart een probleem van de natie, die ook 18 jaar na het einde van de Apartheid economisch gespleten is zoals nauwelijks een andere. De president van zuid-Afrika, Jacob Zuma, die ijlings van een topontmoeting van de zuidelijke statengemeenschap SADC in Mozambique was teruggekeerd en ter plekke een bezoek bracht aan gewonde mijnwerkers, kondigde de oprichting van een onafhankelijke onderzoekscommissie aan.

“De gebeurtenissen van de afgelopen dagen treffen een natie, die er hard aan werkt om de voortdurende problemen van armoede, werkloosheid en ongelijkheid te overmeesteren”, zei hij.

Duidelijker drukte het de krant “The Sowetan” uit, opinieleider in de grootste towship van Zuid-Afrika: “De tijdbom is gestopt met tikken – hij is ontploft”. De zwarte bevolking, aldus de krant, zou vechten voor een groter aandeel in de grondstofrijkdom van het land.

Radicale vakbonden maakten gebruik van het frustratiepotentieel

Zuid-Afrika is de grootste platinaproducent ter wereld. In het land worden 55 verschillende grondstoffen in meer dan 700 mijnen geëxploiteerd. Goud, steenkool en diamant domineren, naast platina, de export. Maar terwijl de prijzen voor voedingsmiddelen, huren en transport het afgelopen jaar constant zijn gestegen, waren de loonsverhogingen van de arbeiders in de mijnen vaak niet eens voldoende om de inflatie van op dit moment 6% te compenseren.

De snelle economische bloei, die beloofd was door het regerende African National Congress (ANC) in 1994, vond weliswaar plaats – kwam echter niet ten goede aan de grote massa.

De arbeidsomstandigheden in de mijnen zijn vaak catastrofaal, afgelopen dinsdag nog had de Bench-Marks-Stichting, een NGO die arbeidsomstandigheden in mijnen onderzoekt, een rapport gepubliceerd. Daarin staat, dat er in de mijnen van het Lonmin-concern meer dan gemiddeld veel ongevallen zouden plaatsvinden. De arbeiders zouden in “erbarmelijke omstandigheden” leven. Het concern heeft tot nu toe nog niet gereageerd op het rapport.

Dit frustratiepotentieel werd gebruikt door radicale vakbonden zoals de Association of Mineworkers and Construction Union (AMCU), die dit jaar heel veel leden bij de gevestigde National Union of Mineworkers (NUM) vandaan heeft gehaald – met deels utopische beloftes: Men zou samen strijden voor een verdrievoudiging van het actuele loon van ongeveer € 400,- naar meer dan € 1200,-, had de top van de AMCU volgens de stakende mijnwerkers van de Marikana-mijn beloofd. Indien nodig, met geweld.

“Ik heb ze gesmeekt om deze plek te verlaten”

AMCU-chef Joseph Mathunjwa wees deze voorstelling van zaken van de hand: “Wij hebben niets met de gebeurtenissen te maken”, zei hij. De situatie zou zijn geëscaleerd vanwege interne strijd van de NUM en het zich niet houden aan toezeggingen van de kant van de mijn. Hij zou geprobeerd hebben te bemiddelen.

“Ik heb ze gesmeekt om deze plek te verlaten. Ze zullen jullie doden”, zei Mathunjwa vrijdag en barstte in tranen uit. Het is de tijd van de wederzijdse beschuldigingen – en van de populisten.

Zaterdag had Julius Malema zijn grote optreden voor 3000 mijnwerkers, die zich nog steeds op het terrein bevonden. Malema was tot aan zijn uitsluiting uit de partij in april 2012 chef van de ANC-jeugdliga, ook zonder partijfunctie behoort hij tot de gevaarlijkste en populairste demagogen van het land – hij sprak op uitnodiging van de Marikana-gemeenschap.

“De Minister van Politie en Jacob Zuma moeten aftreden”, zei Malema, die de afgelopen maanden steeds opnieuw voor protesterende mijnwerkers had gesproken.

Duidelijker dan ooit wordt nu hoe de man met een hang naar luxe binnen de kortste tijd kon opklimmen tot de meest geciteerde politicus van Zuid-Afrika. Dagelijks vulde hij de kranten met haattirades tegen de blanke minderheid. Ze zouden nog steeds, in zoverre heeft hij gelijk, nu begeleid door een kleine zwarte elite, grote delen van de Zuid-Afrikaanse economie controleren.

“Ik heb geen president”

Slechts tergend langzaam ontwikkelt zich in de eens onderdrukte etnische groepen een middenklasse. Dat ligt vooral aan de inefficiënte instellingen van de staat, die bijvoorbeeld verantwoordelijk zijn voor een onderwijssysteem, dat ook in vergelijking met andere Afrikaanse landen nauwelijks competitief is. Malema echter wil de ongelijkheid onder andere door de nationalisering van de mijnen opheffen.

Zuma weigerde dit, waardoor hij zelf in toenemende mate door Malema werd aangevallen. Het was uiteindelijk ook de voormalige Malema-bevorderaar Zuma die zich sterk maakte voor de uitsluiting van Malema uit de partij.

De regering zou niets afweten van het leed van de arbeiders, schold Malema in Marikana. “als men jullie vraagt naar jullie president, moeten jullie vanaf vandaag zeggen: ´Ik heb geeb president´”, zei de man, die een herverkiezing van Zuma als ANC-president aan het eind van het jaar wil verhinderen.

Hij heeft zichzelf als bemiddelaar in een conflict opgeworpen, dat nog lang niet ten einde is. Uiteindelijk heeft hij de massa´s alleen maar meer opgestookt.

Bron:

http://www.welt.de/politik/ausland/article108680258/In-Suedafrika-schlaegt-die-Stunde-der-Populisten.html

Auteurs: Sophie Ribstein & Christian Putsch

Vertaald uit het Duits door:

E.J. Bron

(www.ejbron.wordpress.com)