Toen het traangas mijn ogen en mijn longen bereikte

Atatürk, het symbool van de demonstrerende massa´s in Istanbul

Al dagenlang demonstreren duizenden Turken. Wat begon als een protest tegen een bouwplan, werd een strijd tegen de regering Erdoğan. De Duits-Turkse schrijfster van “Welt”, Cidgem Toprak, was erbij.

Het zou een gezellige vrijdagavond worden. Tenminste, dat dacht ik op de ochtend van de 31^e mei. Maar het zou anders komen. Op mij wachtten de meest emotionele dagen van mijn leven.

In de middag las ik op Twitter dat bekende Turkse kunstenaars opriepen tot protest in het Gezi-park. Op de sociale media en Duitse nieuwssites las ik over politiegeweld en traangas tegen vreedzame demonstranten. De eis naar protest daartegen werd op Twitter en Facebook steeds luider en verbreidde zich als een lopend vuurtje.

Ik wilde ook naar het Gezi-park. Eerst was het alleen nieuwsgierigheid. Als daar bekende Turkse kunstenaars en journalisten zijn, moet er iets belangrijks zijn gebeurd. Mijn medebewoonster was echter op reis en ik wist niet wie er anders met me mee zou kunnen gaan. Tot nu toe was ik nog nooit een enthousiaste demonstrant geweest.

Ik kon het gevaar niet inschatten

Ik kon dus niet inschatten hoe gevaarlijk het voor mij alleen in het Gezi-park zou kunnen worden. Mijn cheffin waarschuwde me, nadat ze gesproken had met haar verloofde, die een functionaris van de oppositionele partij CHP is, in geen geval alleen te gaan. Kort voor het einde van de werktijd belde ik met Boris Kalnoky, de Turkije-correspondent van de “Welt”.

Ik deelde hem mijn beslissing mee om niet naar het Taksim-plein te rijden en mijn teleurstelling dat ik er die avond niet bij kon zijn. Zijn woorden klonken dagen later nog na in mijn hoofd. “De protesten zullen vandaag niet ophouden, die zullen doorgaan. Dit is pas het begin.” Hoe gelijk hij had.

De hele avond en nacht heb ik thuis – ongelovig en verbaasd wat er op dat moment in Istanbul gebeurde – via Twitter en Facebook, video´s en foto´s van de gebeurtenissen in het Gezi-park en op het Taksim-plein regelrecht opgezogen. Daarna heb ik ze in het Duits, Engels en Turks met de wereld gedeeld.

Turkse zenders oefenen zelfcensuur

We waren aangewezen op internationale media, omdat de Turkse media zichzelf dagenlang censureerden. Zo bleef het internet mijn enige informatiebron. Ik zeg “we”, want ik begon mezelf al snel tot de protestbeweging te rekenen.

Ook al zat ik thuis, ik zocht andere manieren om hen te ondersteunen. Terwijl de jonge mensen zichzelf in het park beschermden tegen het traangas en de knuppels van de politie, was er op CNN Turk een documentaire over pinguïns.

Mijn emoties namen de vrije loop. Gevoelens als opwinding, angst, verbazing, respect voor de moedige activisten die verwikkeld waren in gewelddadige gevechten met de politie, wisselden elkaar snel af. De Turkse acteur Engin Öztürk twitterde diezelfde avond: “Misschien zal het lang duren, misschien ook kort. Maar vandaag is de eerste dag van de bevrijding.”

De solidariteit zorgt voor kippenvel

In korte tijd organiseerden zich verschillende sociale en politieke groeperingen. Travestieten en Dragqueens van nachtclubs evenals Cahide en Xlarge gingen net zo goed de straat op als Koerdische, christelijke en Alevitische groeperingen. De solidariteit, die zich verspreidde via de sociale media, bezorgde me kippenvel.

Een gevoel, dat me de volgende constant zou blijven begeleiden. De bekende modedesigner Cemil Ipekci schreef op Twitter: “Turk, Koerd, Armeniër, rechts, links, Aleviet, soenniet, Galatasaray-fans, Fenerbahce-fans, Besiktas-fans, zo hebben jullie geprobeerd om ons van elkaar te scheiden. Maar ze hebben zich verenigd en verzetten zich.” Een boodschap, die ontelbare mensen in hun eigen woorden op internet verspreidden.

Ik ben geen Kemalist, ik zou mezelf in ieder geval niet zo noemen. Ik beschouw de oprichter van de republiek Kemal Atatürk niet als een god, maar ik probeer kritisch naar hem te kijken. De Turkse vlag en het Turkse nationalisme heb ik altijd afgewezen. Maar in deze dagen heb ik voor het eerst begrepen wat Atatürk bedoelde wanneer hij sprak van de eenheid van het Turkse volk.

Plotseling begreep ik Atatürk

Ik begreep nu waarom hij een nationale identiteit creëerde, die van iedereen vanaf de geboorte een “Turk” maakte. Deze beweging leerde me de visioenen van Atatürk te begrijpen. Hij wilde het heterogene Turkse volk verenigen om het sterk te maken voor de democratie.

Zo riep ik de volgende dag ook, samen met tienduizenden mensen tijdens de optochten naar het Gezi-park: “Wij zijn Atatürks soldaten.” Ik zwaaide niet met vlaggen, maar de vele rode vlaggen stoorden me ook niet. Ik had op deze zaterdagmiddag de stad Istanbul nog nooit zo ontspannen, attent en solidair gevoeld.

Tegelijkertijd probeerde ik de indrukken, de stemmen, de beelden, de geuren in mijn geheugen te graveren. Opdat ik ze niet vergeten, opdat ik ze opschrijven en met de wereld delen kon. Want het was een compleet nieuw Istanbul. Als we niet meer verder konden, de mensen ongeduldig werden, geen lucht kregen, riepen ze allemaal “doorlopen”. Het volgende moment echter zongen ze met een hippe beat de spreuk “spring omhoog, spring omhoog, wie niet omhoog springt is Tayyip”, en iedereen sprong in de lucht.

Gevoel van veiligheid in de massa

Ik ging niet als Alevitische de straat op. Ik ging ook niet als nakomeling van de Dersim-bevolking de straat op, ook niet als Duitse. Ik maakte deel uit van een massa, die samen met mij naar de plek marcheerde waar de Turkse politie massaal geweld had gebruikt tegen haar eigen volk. Ik voelde me veilig in de menigte. Hier kon me niets overkomen.

Dit gevoel van veiligheid had ik tot dat moment alleen in Duitsland gevoeld. Voor het eerst voelde ik me echter ook in de Turkse samenleving veilig. Als ik struikelde, hielpen wildvreemde mensen me weer overeind. Zodra ik tegen ze op botste, verontschuldigden de anderen zich. Iedereen paste op elkaar. Wij allemaal maakten van deze kans gebruik om onze onvrede te demonstreren. Wij allemaal spanden ons in voor een beter Turkije.

Wat wij eisen is een democratiebegrip dat ook rekening houdt met minderheden en de oppositie. We kunnen geen dictatuur van de meerderheid accepteren. We willen ons niet meer laten beledigen als “terroristen, plunderaars en dronkenlappen”. We willen gevraagd en gehoord worden als onze vrijheden beperkt worden. We willen dat de regering met dezelfde tolerantie tegenover onze levensstijlen staat als wij tegenover de hare.

“Wees gezegend, mijn besten”

Ik voelde, dat het Turkije in deze dagen voor het eerst lukte om zijn etnische en religieuze verscheidenheid, zijn moderne en Verlichte waarden te verbinden met islamitische en Anatolische wereldbeschouwingen en deze verscheidenheid als meerwaarde te zien. Ik hoorde mensen een zucht van verlichting slaken. “Godzijdank, de mensen zijn eindelijk wakker geworden.” En ik hoorde hun woede. “Erdoğan zal ervoor boeten.”

Een oudere vrouw met een Anatolische hoofddoek liep langs ons en murmelde: “Wees gezegend, mijn besten”. Op zulke momenten zou ik in tranen hebben kunnen uitbarsten. Deze verbondenheid tussen de mensen, de tolerantie tegenover verschillende groeperingen en hun hulpvaardigheid overweldigden me steeds op het moment dat ik even stilstond en me ervan bewust werd wat hier eigenlijk plaatsvindt.

Nadat ik met mijn vriendinnen in Besiktas terugkwam, hebben we daar iets gegeten. Er heerste een positieve stemming, er waren veel jonge mensen op straat. Tegen 20.00 uur nam ik afscheid van mijn vrienden en ging ik terug naar huis.

Traangasaanvallen op demonstranten

Plotseling kwamen me mensen tegemoet rennen, die riepen: “Ze hebben ons alweer aangevallen!” toen had het traangas mijn ogen en longen al bereikt. Daar stond ik dan moederziel alleen in de mensenmenigte in Besiktas.

Toen de gevolgen van het traangas wat minder werden, maakte ik gebruik van de situatie om een paar jongeren te fotograferen, die hielpen met medicijnen. Ze sproeiden in mijn ogen ook een middel dat tegen traangas zou moeten helpen.

Toen het slechter met me ging, pakten ze me bij de hand en brachten me naar een nabijgelegen café. Ze brachten me papieren zakdoekjes en stelden me gerust. “Gaat dat zo over?”, vroeg ik en bedoelde daarmee mijn vreselijk brandende ogen. Ze glimlachten. “Ja, dadelijk is het over.” Toen het beter met me ging en ik geen traangas meer rook, ging ik onmiddellijk naar huis.

Nauwelijks aangekomen startte ik mijn laptop op, clickte op internet de site van “Halk TV” aan, de zender van de oppositiepartij CHP, die als een van de weinigen vanaf het begin verslag deed. Ze toonden live-beelden, die leken op burgeroorlogachtige scènes. Je zag hoe politieagenten traangaspatronen in de mensenmenigte gooiden. Er werd iedere seconde om hulp getwitterd, om doktoren, om water, om geneeskundige verzorging. Er waren veel gewonden.

Je voelt je een lafaard

Op zulke momenten voel je je een lafaard. Zo verging het ook vrienden, die niet in Istanbul konden zijn. “Alsof het oorlog is en de mensen hun leven voor hun land opofferen en jij je verstopt.” Ik kon onmogelijk alleen naar Besiktas.

Maar ik kon ook niet slapen. Mijn buurman was al begonnen op pannen te slaan, maar iemand anders schreeuwde als een gek uit zijn raam dat ze verdomme moesten ophouden met dat lawaai.

Iedere dag vertelde ik mijn medemensen, vrienden en collega´s de nieuwste liedjes, de nieuwste video´s, kunstprojecten, fotoseries, karikaturen en grappen, die zich bezighouden met de protesten. De ene keer laten we aan elkaar ons kippenvel zien, de andere keer lachen we ons slap.

Het Gezi-park is een museum geworden

In een week werd er heel veel kunst gemaakt. Het Gezi-park is een museum geworden voor al diegenen die moeten zien en begrijpen dat de activisten vreedzaam, democratisch en moedig zijn.

Nadat ik zondag een beetje van de inspanningen was bekomen, ging ik maandag met mijn collega´s het Gezi-park in. Daar was de politie al vertrokken. Als personeel van een gerenommeerd advocatenkantoor verklaarden we ons in onze middagpauze solidair met de vreedzame activisten.

We verklaarden ons solidair met de Turkse jeugd, die schreeuwde naar democratie en tegen geweld. Twee oudere mannen zaten naast me op een bankje en veegden hun tranen af. Ik glimlachte tegen ze, ze glimlachten terug en ik zag in hun rood geworden ogen opluchting. Ze waren ondanks hun tranen gelukkig. Dit moment zal ik nooit vergeten.

Angst, vreugde, kippenvel: de schrijfster Cidgem Toprak (hier op het Taksim-plein in Istanbul) was overweldigd door de verbondenheid van de Turken tegen Erdogan

Bron:

http://www.welt.de/politik/ausland/article116945036/Als-Traenengas-meine-Augen-und-meine-Lunge-erreichte.html

Auteur: Cidgem Toprak

Vertaald uit het Duits door:

E.J. Bron

(www.ejbron.wordpress.com)