DE MYTHE VAN DE FEMINISTISCHE SOLIDARITEIT (2)

Ciska Dresselhuys

(Door: Theresa Geissler)

Feministische solidariteit in Nederland.

In deel 1 van mijn artikel betreffende de feministische solidariteit zagen we al dat, mede door de invloed van het Existentialisme, het Franse feminisme bepaald niet overliep van onderlinge solidariteit. Hoe was – en is – dat nu in Nederland?

Gedurende de eerste twintig jaar na WOII was Nederland geen voortrekkersland. Vooral tussen ’45 en ’55 streefde men naar herstel van de vooroorlogse verhoudingen. En aldus naar beperking van het domein der vrouw tot, wederom, de drie k’s: Kerk, Keuken en Kinderen. Evenwel broeide er iets; een beginnende onvrede. Oorlogen brengen altijd verandering teweeg – de eerste emancipatiegolf barstte óók los nà WOI: Mannen sneuvelen, ze raken in krijgsgevangenschap, worden gedeporteerd of geliquideerd. Vrouwen moeten hun plaats innemen in het arbeidsproces of minstens zelf beslissingen gaan nemen en komen er achter dat ze dat ook kúnnen. Dan is de oorlog ten einde en is het de bedoeling dat alles weer wordt als vanouds. Maar intussen is de vrouw zich van één en ander bewust geworden.

En hoe gezapig het in Nederland ook ging, langzaam deden bepaalde ontwikkelingen zich gelden. Het automatische ontslag van gehuwde ambtenaressen ging in de jaren ’50 op de schop en in 1956 kwam er (met een zeer krappe Kamermeerderheid, dat wel) een einde aan de handelingsonbekwaamheid van de gehuwde vrouw- op initiatief van PvdA Kamerlid Corry Tendeloo (zwart-wit foto hieronder). Hierna leek de emancipatoire tendens een aantal jaren te stokken; het gezin -waarbij de vrouw alle tijd gelaten werd voor zorg en opvoeding- was traditioneel heel belangrijk in Nederland en is dat tot op heden eigenlijk nog. De hier en daar ontstane ‘onvrede’ kreeg pas een gezicht in de vorm van het essay van Joke Kool-Smit in 1967, getiteld “Het onbehagen bij de vrouw.” Het maakte de discussie los met betrekking tot zaken als het recht op abortus en het dreigende isolement als vrouwen zich volkomen storten op het huwelijks- en gezinsleven. Het feminisme was geboren.

Feminisme=onderlinge solidariteit. Dat stond -in naam- als een paal boven water, maar hoe bracht men dat in praktijk? Na het in 1968 door Kool-Smit en Hedy d’Ancona opgerichte Man Vrouw Maatschappij (MVM) ontstonden spoedig de meer ludieke en radicalere varianten zoals Dolle Mina en Paarse September, die het allemaal niet ver en snel genoeg ging. Zij eisten feminisme in woord, daad èn uiterlijk en sloten zich nadrukkelijk af voor vrouwen die aan die eisen niet wilden of konden voldoen. Paarse September eiste zelfs ‘principieel lesbianisme’ (waanzin, als men er nu over nadenkt) wat heterovrouwen al direct buitenspel zette. Hoewel d’Ancona hier officieel niet in meeging, liet ook zij zich enigermate door de “schreeuwlelijken” beïnvloeden: het door haar in 1972 opgerichte maandblad “Opzij” droeg daar qua inhoud jarenlang de sporen van. De ‘kennismakingsrubriek’ stond geruime tijd in het teken van lesbische relaties en de problematiek die behandeld werd behelsde tamelijk lang hoofdzakelijk het verbreken van heterorelaties, huiselijk geweld en Blijf-van-mijn-lijf-huizen. Voor zover het uiterlijk aan bod kwam, werd uniseks de norm. Verder richtte het blad zich vanzelfsprekend op volledige arbeidsparticipatie van de vrouw en, daaruit voortvloeiend, gratis of tenminste betaalbare kinderopvang.

Onnodig te zeggen dat voor veel Nederlandse vrouwen deze normen een brug te ver lagen. De onvrede met het isolerende huisvrouwenbestaan werd natuurlijk erkend, maar de algemene ervaring was veelal dat een deeltijdbaan van twee, drie dagen per week hiervoor al soelaas bood. Kinderen werden veel te belangrijk geacht om fulltime uit te besteden en bij relatieproblemen zat men eerder te wachten op middelen om die op te lossen dan op hulp om de relatie te verbreken. Voorts stootte het ‘tuinbroeken-imago’veel vrouwen af en, last-but-not-least, niet iedereen was nu eenmaal latent lesbisch of biseksueel; dat proberen te pushen was eenvoudig nonsens. Na verloop van tijd, toen de feministen merkten dat ze met zulke strakke principes grote groepen vrouwen niet bereikten, begonnen ze zich toch op de eigen standpunten te bezinnen. Schoorvoetend lieten ze wat meer ruimte voor ‘eigen keuzes.’ Ciska Dresselhuys, in 1981 de opvolgster van d’Ancona als hoofdredactrice van “Opzij”, ontpopte zich als de laatste diehard wat betrof de economische zelfstandigheid van de vrouw: fulltime carrière voor vrouwen bleef haar stokpaardje en van kinderen kon je het beste afzien. Vrij duidelijk was dat deze vrouw met haar onveranderlijk vreemd-barse gelaatsuitdrukking zelf geen kinderwens koesterde en zich evenmin kon inleven in degenen die dat wèl deden. Op de vraag wàt te doen in geval van dreigend uitsterven, zal zij wellicht geen antwoord gehad hebben.

Eén ding moet men Dresselhuys nageven: diezelfde onverzettelijkheid legde zij ook aan de dag waar het haar afkeer betrof van alles wat met de islam te maken had. Als domineesdochter die zich tegen het eigen milieu had gekeerd zette zij zich af tegen alle vormen van religie als zijnde ‘vrouwonderdrukkend’ met de islam voorop! Onder haar bewind kwam geen hoofddoek de redactie van “Opzij” binnen en waren de artikelen betreffende islamitische misstanden hier of in het buitenland – veelvuldig en fel. Deze in veel opzichten te starre vrouw zat wat dit betrof nu eens op de goede plek, daar duidelijke, ondubbelzinnige taal de enige taal is, die moslims (soms) verstaan. Voorts is het altijd een goede zaak geweest hier geen water bij de wijn te doen, uiteraard.

Joke Kool-Smit

La Dresselhuys ging in 2008 met pensioen en werd, na een kort intermezzo door ene Lily Martens, uiteindelijk opgevolgd door Margriet van der Linden. Deze koos voor de ‘pragmatische aanpak,’ waarmee op zichzelf eigenlijk niets verkeerds was: het kón de deur openen voor àlle vrouwen, ongeacht hun achtergrond, instelling of persoonlijke voorkeuren. Helaas sloeg van der Linden daarin weer enigszins door: prostitutie bijvoorbeeld, toch nog altijd de oudste professie ter wereld, werd door haar zonder meer als een ‘vrouwonwaardig beroep’ betiteld, ongeacht of het geronselde vrouwen uit de Oekraïne betrof of zelfstandig opererende Nederlandse escortdames, die de eigen spelregels bepaalden. Dat onderscheid zàg zij kennelijk niet. Er werd een nieuwe rubriek geopend die anonieme Nederlandse vrouwen aan het woord liet, met als tenenkrommend dieptepunt een dertigjarige vrouw uit de Biblebelt die niet alleen omstandig uiteen zette hoe zij God op elk moment voor alles dankte – tot voor haar nachtrust aan toe – maar tevens devoot de gehoorzaamheid beleed die zij haar echtgenoot verschuldigd was: “De man leidt de vrouw. Zó staat het geschreven.” Het relaas werd ongeveer in 2010 zonder één kritische noot gepubliceerd en was onder de eerdere hoofdredactrices volstrekt ondenkbaar geweest.

En de islam? Tja…..tegelijk met van der Linden sijpelde het multiculturalisme definitief “Opzij” binnen. De eerste columniste met hoofddoek, Nora Kasroui, verscheen op de werkvloer. Men wílde de hoofddoek ook niet langer verbieden, men wilde zich ´ópen stellen.’ De artikelen omtrent huiselijk geweld in allochtone gezinnen werden voorzichtiger van toon; men wilde “het verschijnsel binnen de cultuur begrijpen.” De islam was niet langer iets wat men bestreed; in het kader van de cultuurverrijking begon het feministische standpunt gaandeweg te verslappen.

De strijdkreet dat vrouwen met elkaar solidair moeten zijn, bestaat officieel nog. Maar kon hij ooit worden waargemaakt? Antwoord: Natuurlijk niet! Voordat de feministen die norm introduceerden, leefde solidariteit niet of nauwelijks bij vrouwen onder elkaar. Hooguit incidenteel, maar in geen geval collectief. Bij vrouwen is er vanouds eerder sprake van het tegenovergestelde, de “krabbenmand-mentaliteit”, waarbij men in plaats van elkaar de voortrekkersrol te gunnen, elkaar voortdurend terug trekt in de positie waarin men nu eenmaal zelf verkeert. Een kenmerk dat men vooral bij traditionele moslima’s veelvuldig aantreft, maar dat geen enkele vrouw vreemd is. Ook geen feministe.

Door de geschiedenis heen is, al naar gelang de inzichten zich wijzigden, in feministische kring telkens voor andere groepen vrouwen de deur dichtgeslagen. Steeds opnieuw zijn er vrouwen geweest die er zich niet in thuis voelden of daarvoor domweg de kans niet kregen. Over het algemeen beschouwen feministen zich als links (hoewel links niet per definitie vrouwvriendelijk betekent) èn dus multicultureel. Zelfs als dat solidariteit inhoudt met de islam. En, vraagt men vervolgens, hoe zit het dan met de feministische solidariteit?

Ach, feministen zijn net…….vrouwen – mènsen dus. Feministische solidariteit is een illusie.

Hedy d´Ancona

Door:

Theresa Geissler

(voor www.ejbron.wordpress.com)