Recep Tayyip Erdoğan, de eeuwige Moslimbroeder

Lange tijd werd de Turkse minister-president als hervormer bejubeld. Het Westen wilde het gewoon niet begrijpen: Erdoğan had en heeft een radicaalislamitische agenda. Dat is zijn ware gezicht.

Mannen met fanatiek glinsterende blikken, gehuld in witte “lijkendoeken”, scanderen dat ze bereid zijn te sterven voor de Turkse minister-president Recep Tayyip Erdoğan. Dat is vast en zeker niet hun eigen idee.

Hijzelf benadrukt steeds opnieuw graag, vooral op momenten wanneer hij bijzonder omstreden is, zoals op dit moment in de politieke tornado van massale beschuldigingen van corruptie tegen zijn regering: “Wij zijn, gehuld in onze lijkendoeken, begonnen aan deze reis.”

En nu, afgelopen weekend, voor de lijkendoeken-zombies: “We zullen de handen van onze vijanden breken.” Welke reis? Welke vijanden?

Vanaf het begin fundamentalist

Het Westen wilde jarenlang – met zeer weinig uitzonderingen – geloven dat de door Erdogan omschreven weg eentje naar democratie en liberale hervormingen was en naar een Turkije, dat voor de islamitische wereld een ideaal voorbeeld zou zijn. Maar heb je daar een lijkendoek voor nodig?

Erdogan is aan zijn politieke weg als fundamentalist begonnen als iemand die met diepe antiwesterse en anti-Europese instincten niet alleen in Turkije de islam aan de overwinning wilde helpen, maar overal in de islamitische wereld.

En alles uiteraard onder Turkse leiding. Want het leidmotief van zijn politiek was altijd dat Turkije zijn voormalige imperiale grootsheid terug zou moeten krijgen. Het zijn de meest gebruikte trefwoorden van zijn politieke communicatie: grote natie, grote macht.

Duivelse Joden misgunnen Turkije de macht

En dan is daar nog deze verraderlijke, reflexmatige reactie, altijd wanneer Erdogan en dichtbij hem staande politici, zoals minister van Buitenlandse Zaken Ahmet Davutoğlu, met kritiek geconfronteerd worden: altijd is dit het werk van buitenlandse, westerse machten en duivelse Joden, die Turkije zijn nieuwe “macht misgunnen”.

Niemand benijdt Turkije op dit moment om zijn “democratie”. Geknevelde media, bruut geweld tegen vreedzame demonstranten, politieke justitie en politie.

Alleen de afgelopen dagen, onder druk van massale beschuldigingen van corruptie, heeft Erdoğan de politie, die een onderzoek instelt tegen machtsmisbruik, politiek “gezuiverd”, heeft hij nieuwe regels uitgevaardigd, volgens welke officieren van justitie de regering van tevoren de regering moeten informeren als ze tegen haar een onderzoek instellen.

Omstreeks de millenniumwisseling legde Erdogan zijn politieke identiteit als islamitisch-fundamentalistische vlammende spreker naast zich neer en werd, van de ene op de andere dag, prowesters, pro-Europees en een overtuigd democraat.

Alleen zijn aanhangers waren steeds op de hoogte

Hij heeft nooit uitgelegd waarom. En niemand heeft het hem eigenlijk ook gevraagd. Af en toe zei hij dat hij helemaal niet veranderd zou zijn. En wil daarmee voor westerse oren zeggen dat hij nooit diegene geweest zou zijn die hij was. Maar voor Turkse oren geeft hij daarmee te kennen dat hij nog steeds dezelfde is. Zijn conservatieve kiezers hebben dat altijd zo begrepen.

Met grote politieke handigheid knutselde hij daarna een coalitie van moslims, linksen en liberalen in elkaar, maakte de EU het hof en won de ene verkiezing na de andere. Hiervan profiteerde Turkije, zowel politiek als economisch. Het land werd de stijgende ster in de statengemeenschap en van de wereldeconomie.

Maar het bondgenootschap had een doel. Her ging erom de tientallen jaren lange werkelijke machthebbers in Turkije uit te schakelen, evenals het leger en zijn informele structuren in de staat. Dit lukte alleen maar, doordat men dit als EU-conform kon verkopen.

Daarna was het echter afgelopen met het “Turkse model”. Na de gewonnen machtsstrijd tegen het leger, en in het bijzonder na zijn derde verkiezingsoverwinning in 2011, besloot Erdoğan dat hij nu kon beginnen met het realiseren van zijn eigenlijke visie.

Hij ontdeed zich van zijn liberale bondgenoten. Hij verzwakte die krachten in het islamitische kamp, die niet echt achter hem stonden, vooral de aanhangers van de in de VS levende prediker Fetullah Gülen. Hij keerde zich van de EU af en probeerde aan het hoofd van een Turkije dat aanspraak maakte op een “wereldmacht”-status op te klimmen tot woordvoerder van de islamitische wereld door de confrontatie met Israël te zoeken.

Een nieuwe islamitische generatie

Intern bespoedigde hij de van bovenaf gestuurde sociale transformatie naar een meer islamitische samenleving, die hij verkocht als “democratisering”. Het onderwijs werd geïslamiseerd, het aantal religieuze scholen nam snel toe. “Wij zullen een nieuwe islamitische generatie scheppen”, zei Erdoğan.

Dat was de weg waarvoor men lijkendoeken nodig had.

Daarna kwamen de terugslagen. De “neo-Ottomaanse” politiek ging kapot aan dezelfde oorzaken waaraan ooit het Ottomaanse rijk kapot gegaan was: aan interne tegenstrijdigheden.

De “Arabische Lente” maakte van vroegere regionale bondgenoten vijanden, mislukte staten werden moeilijke markten voor de Turkse export. En regionale machten zoals Egypte of Saoedi-Arabië willen niet door Erdoğan geleid worden, maar zelf invloed uitoefenen.

Intern liet het Gezi Park-protest van afgelopen zomer en nu de corruptieaffaire zien, dat liberalen en aanhangers van Gülen de regering aan het wankelen kunnen brengen. Bovendien geven de VS steeds opnieuw te verstaan dat zij niet houden van Erdoğans radicalere gezicht – Washington waarschuwde onlangs dat Ankara de betrekkingen tussen beide landen niet op het spel zou moeten zetten.

De EU blijft zoals altijd goedhartig

Dat zijn de tegenstanders wiens “handen gebroken” moeten worden: liberalen, aanhangers van Gülen, het Westen.

Zeker, dat is veel hete lucht en dat zijn veel vurige woorden voor de in Erdoğans ogen blijkbaar domme Turkse burgers. Maar de EU en de media zouden er goed aan doen om eindelijk te begrijpen: grotendeels komen zulke zinnen uit het diepst van Erdoğans ziel. Velen in het Midden-Oosten noemen zijn partij, de AKP, “Turkse Moslimbroederschap”.

Een goedhartige EU komt Erdoğan iedere keer weer tegemoet als hij weer eens met de vuist op tafel slaat. Er wordt, ondanks de aanvallen van de politie op de demonstranten in het Gezi Park, over nieuwe toetredingshoofdstukken onderhandeld en over de vrijstelling van de visumplicht voor Turkse burgers, waarover inmiddels een akkoord is bereikt.

Dat zijn overwinningen, die Erdoğan zal gebruiken in de verkiezingsstrijd. Misschien moet men eerst de verkiezingen afwachten voordat men hem nog meer geschenken in de hand geeft. Want de Turkse samenleving is rijper dan haar politici en zal zichzelf vroeg of laat een “Europese” leiding geven.

Bron:
http://www.welt.de
Auteur: Boris Kálnoky

Vertaald uit het Duits door:
E.J. Bron
(www.ejbron.wordpress.com)