De Arabier die voor “Charlie Hebdo” tekende

(Door: Henryk M. Broder – Vertaling: E.J. Bron)

Riad Sattouf is een ster in Frankrijk. Zijn strip “De Arabier van morgen” is daar al voor de aanslag van 7 januari verschenen. Hij schetst het beeld van een genadeloos achtergebleven samenleving.

Ik wil niemand kwetsen en ook niet generaliseren door te beweren dat kritiek, en vooral zelfkritiek, niet tot de wezenlijke deugden van de Arabisch-islamitische cultuur behoort. Moslims schijnen, zoals blijkt uit hun reacties op “islam-kritische” teksten en karikaturen, veelmeer te neigen tot het beledigd zijn dan leden van andere culturen en confessies.

Aan alles wat er in de Arabisch-islamitische wereld misgaat – armoede, analfabetisme, werkloosheid – zijn altijd anderen schuldig; het kolonialisme, het kapitalisme, het zionisme, maar nooit diegenen die het in deze landen voor het zeggen hebben.

Natuurlijk bestaan er ook kritische en zelfkritische denkers, die in het teken van de halvemaan zijn opgegroeid. Ayaan Hirsi Ali, Salman Rushdie, Ibn Warraq en Najem Wali, Taslima Nasrin en Hamed Abdel-Samad, die van zichzelf zegt dat hij “van het geloof naar de kennis bekeerd zou zijn.” Maar ze leven en werken allemaal in ballingschap.

Riad Sattouf leeft niet in ballingschap. Hij werd in 1978 in Parijs geboren, zijn vader was Syriër, zijn moeder Française. Het gezin woonde enkele jaren in Libië en Syrië en keerde in het begin van de jaren-90 terug naar Frankrijk, waar de jonge Riad al spoedig zijn talent als striptekenaar ontplooide.

Hij werkte tien jaar lang voor “Charlie Hebdo”en heeft veel prijzen gewonnen. In Frankrijk kent iedereen hem, in Duitsland heeft hij een kleine, maar groeiende fanclub sinds vijf jaar geleden zijn eerste in het Duits vertaalde Graphic Novel “Mijn besnijdenis” op de markt kwam.

Zijn boek “De Arabier van morgen” verscheen in Frankrijk in mei 2014, in Duitsland midden februari van dit jaar, dus kort na de terreuraanslag op de redactie van het satirisch tijdschrift “Charlie Hebdo”. Zo kan de lezer bijna helemaal niet anders dan zoeken naar verborgen aanwijzingen waarmee hij de vreselijke daad van 7 januari zou kunnen verklaren.

Maar “De Arabier van morgen” gaat noch over terreur noch over terroristen, het boek schets alleen maar het leven in Libië respectievelijk Syrië vanuit de zienswijze van een kleine jongen met een pruilmondje en lange, platinablonde haren, die door iedereen lief gevonden wordt en wil knuffelen. Wat uiteraard ook een vorm van subtiele terreur is die sporen in het gemoed achterlaat.

Het gezin van Riad Sattouf behoort tot de betere kringen. De vader, Abdel-Razak, was “bezeten van het idee om dokter te worden”. Omdat hij echter niet tegen bloed kon, studeerde hij geschiedenis en droomde ervan “president” te worden. “Ik zou alles veranderen bij de Arabieren. Ze zouden moeten ophouden met dat vrome gedoe, zich moeten ontwikkelen en de moderne tijd moeten binnentreden.”

De moeder, Clementine, zorgt voor het huishouden en het gezin. Terwijl ze de strijk doet, leest ze uit het “Groene Boek” van Muammar al-Gaddafi voor: “De vrouw is net als de man een menselijk wezen. Dat lijdt geen twijfel.”

Wat de kleine Riad ziet en weergeeft, herinnert aan het sprookje van de keizer zonder kleren. Alleen een kind kan zo precies en zo genadeloos toestanden omschrijven waaraan een samenleving lijdt die op weg naar de moderne tijd is blijven steken.

Voor de stilstand zijn niet alleen de regerende despoten verantwoordelijk – Muammar al-Gaddafi, Saddam Hussein, Bashar al-Assad –, maar ook de neiging van de mensen tot zelfmisleiding en zelfoverschatting. En het gezin is de miniatuurweergave van de samenleving. Wie erbij wil horen, moet buiten voor het dictaat van het staatshoofd. Dat is ook zo bij de Sattoufs.

Maar Abel-Razak, de vader van Riad, is al een stap verder. Hij is de enige in zijn familie die kan lezen en schrijven. Hij zegt: “Als de Arabieren ooit ontwikkeld zijn, zullen ze zich vanzelf van de oude dictators bevrijden.” Zijn vrouw Clementine tempert zijn optimisme. “En wat komt er daarvoor in de plaats? Jonge dictators?” Niet per se. De Arabier van morgen kan ook een kunstenaar zoals Riad Sattouf zijn.

Bron:
http://www.welt.de
Auteur: Henryk M. Broder

Vertaald uit het Duits door:
E.J. Bron
(www.ejbron.wordpress.com)