Voor profeet en Führer – Hoe de islam door het nationaalsocialistische regime geïnstrumentaliseerd werd

(Door: Sascha Konkina – Vertaling: E.J. Bron)

De historicus David Motadel heeft als eerste omvattend onderzoek gedaan naar de islampolitiek in het nationaalsocialisme. In zijn internationaal bejubelde boek “Voor profeet en Führer – De islamitische wereld en het Derde Rijk” schetst hij de geschiedenis van de moslims in de 20^e eeuw.

Het boek werd al in vele talen vertaald, dit jaar verschijnt het ook in Russische vertaling. In het interview met “Sputnik” legt de schrijver uit hoe het inbinden van moslims met de nationaalsocialistische “rassenpolitiek” bij elkaar kwam en waarom dit thema nu zo belangrijk is.

Waarom hebt u besloten zich bezig te houden met de islampolitiek van het naziregime?

Het boek ontwikkelde zich vanuit mijn proefschrift, ik wilde vanaf het begin werken over de islamitisch-Duitse geschiedenis. En tijdens mijn eerste archiefonderzoeken viel het me al snel op dat een van de belangrijkste en het minst waargenomen hoofdstuk van deze geschiedenis die van de moslims onder Duitse heerschappij in de Tweede Wereldoorlog is.

Hoe zag de Duitse islampolitiek er voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog uit?

In Berlijn hield men zich al sinds de late 19^e eeuw in toenemende mate met de islam bezig. We mogen niet vergeten dat het keizerrijk heerste over aanzienlijke islamitische bevolkingsgroepen in de koloniën – in Togo, Kameroen en Duits-Oost-Afrika. Duitse koloniale ambtenaren probeerden hier regelmatig de religie als heerschappij-instrument te gebruiken: ze erkenden bijvoorbeeld sharia-rechtbanken en koran-scholen en heersten met behulp van islamitische bemiddelaars. Uiteindelijk leidde deze Duitse islampolitiek tot pogingen om moslims in de Eerste Wereldoorlog te mobiliseren – de Duitsers overtuigden in 1914 de Ottomaanse bondgenoten ervan om een jihad tegen de Entente-machten uit te roepen.

Gedurende de Tweede Wereldoorlog, in de jaren 1941/1942 – toen Duitse troepen in islamitisch bevolkte gebieden op de Balkan, in Noord-Afrika, op de Krim en in de Kaukasus binnen marcheerden en dichterbij het Midden-Oosten en Centraal-Azië kwamen – begon men de islam als politiek belangrijk waar te nemen. Het naziregime probeerde nu in toenemende mate moslims tot de strijd tegen zogenaamd gemeenschappelijke vijanden te mobiliseren – tegen het Britse Empire, de Sovjet-Unie, Amerika en de Joden.

Vooral Hitler en Himmler waren door de islam gefascineerd. Waarom?

Ja, enkele vooraanstaande nazi´s, vooral Hitler en Himmler, waren van de islam gefascineerd en hadden ook herhaaldelijk hun sympathie voor de islam betuigd. Altijd wanneer Hitler tijdens de oorlogsjaren de katholieke kerk bekritiseerde, vergeleek hij haar met de islam als positief tegenvoorbeeld: terwijl hij het katholicisme als zwakke, week geworden religie veroordeelde, prees hij de islam als krachtige, agressieve religie van strijders. Vertegenwoordigers van de nationaalsocialistische staat gingen er over het algemeen van uit dat religie en politiek in de “islamitische wereld” nauw met elkaar verbonden zouden zijn, dus zou de islam voor de eigen politieke en militaire doelen geïnstrumentaliseerd kunnen worden.

In uw boek staat dat Hitler met zijn enthousiasme voor islamitische geestelijken en soldaten uiteindelijk “meer moslims naar Duitsland gebracht zou hebben dan daar ooit geleefd hadden”. Hoe paste het inbinden van moslims met de nationaalsocialistische “rassenpolitiek” bij elkaar?

Voor de oorlog had Hitler zich daadwerkelijk steeds opnieuw met verachting over niet-Europese volkeren zoals Indiërs of Arabieren uitgelaten. Tijdens de oorlog echter liet het naziregime zich van zijn pragmatische kant zien: Turken, Iraniërs en Arabieren werden al in de jaren-30 expliciet van elke officiële, racistische discriminatie uitgesloten. Tijdens de oorlog bewezen de Duitsers een gelijksoortig pragmatisme tegenover moslims op de Balkan en de Turkse minderheden van de Sovjet-Unie. In de oorlogsjaren verving men bovendien begrippen zoals “Semitisch” en “antisemitisch” door “joods” en “anti-joods”, uit piëteit tegenover de Arabische bondgenoten.

Welke rol speelden de moslims in Hitler´s troepen?

De Wehrmacht en de Waffen-SS rekruteerden vanaf 1941 tienduizenden islamitische vrijwilligers – waaronder Bosniërs, Albanezen, Krim-Tataren en moslims uit de Kaukasus en Centraal-Azië. Daardoor hoopte men Duits bloed te sparen en de verliezen aan het Oostfront te compenseren. Islamitische soldaten werden op alle fronten ingezet – ze vochten in Stalingrad, Warschau en zelfs bij de verdediging van Berlijn.

Waarom sloten moslims zich aan bij het Duitse leger?

De meeste rekruten hadden geen religieuze beweegredenen. Velen werden in krijgsgevangenenkampen gerekruteerd en velen hoopten gewoon dat een Duits uniform het voor hen mogelijk zou maken om de oorlog te overleven. Anderen – vooral de Turkse minderheden uit de Sovjet-Unie – hoopten echter ook dat zij met behulp van Duitsland hun land van de Sovjet-heerschappij zouden kunnen bevrijden.

Hoe gingen de Duitse soldaten met de moslims ter plaatse om?

Al in 1941, kort voor de intocht in Noord-Afrika, gaf de Wehrmacht het ranselboekje “De islam” uit om de Duitse soldaten te instrueren in de omgang met de moslims daar. Aan het Oostfront – waar Stalin voor de oorlog de islam bruut had onderdrukt – bouwden de Duitse bezetters moskeeën en koran-scholen weer op, in de hoop zodoende de Sovjet-heerschappij te ondermijnen.

Gebruikte men in de aan moslims gerichte propaganda zulke begrippen als “jihad”?

Ja, Duitse propagandisten politiseerden religieuze teksten, zoals de koran, en religieuze geboden, zoals het concept van de jihad, om moslims tot religieus geweld tegen de geallieerden op te hitsen. Uiteindelijk waren de Duitse pogingen om islamitische bondgenoten te winnen minder succesvol dan in Berlijn werd gehoopt.

Tot op zekere hoogte kan deze geschiedenis van de islampropaganda als deel van de langere geschiedenis van de pogingen van Europese grootmachten gezien worden om het islamitische geloof voor geopolitieke doeleinden te instrumentaliseren. Historici hebben een hele serie van zulke gevallen onderzocht: de Britse, Franse en Ottomaanse pogingen om de Krim-Tataren tijdens de Krimoorlog tot de strijd tegen het tsarenrijk te bewegen; de pogingen van de Centrale mogendheden om vrome moslims in de Eerste Wereldoorlog tot de jihad op te roepen; en niet in de laatste plaats de westelijke ondersteuning van islamitische anticommunistische bewegingen in de Koude Oorlog – een episode die eindigde met de ondersteuning van de Moedjahedien in Afghanistan, waar Washington niet alleen Stinger-raketten, maar ook anti-Sovjet religieuze literatuur en korans uitdeelde.

Enkele van de voormalige SS- en Wehrmacht-soldaten, die na de terugtocht in Duitsland waren terechtgekomen, richtten daar de eerste islamitische organisaties van de Bondsrepubliek op. Zijn er van deze organisaties nog enkele bewaard gebleven?

Enkele van de islamitische SS- en Wehrmacht-soldaten, die na de terugtocht in Duitsland waren terechtgekomen, bleven na de oorlog in Duitsland en richtten de eerste islamitische gemeenten van de Bondsrepubliek op. Velen stichtten een gezin in Duitsland, en de nakomelingen van deze gezinnen wonen ook nu nog in Duitsland. Het belangrijkste centrum van deze minderheid was München. Hier richtten ze de eerste islamitische verenigingen van de Bondsrepubliek op. De verenigingen zelf bestaan nu niet meer; echter wel hun opvolgende organisaties.

Destijds speelden militaire imams een bijzondere rol in de eenheden – een categorie van militaire geestelijken, die nu in het Duitse leger ontbreekt. Wat vindt u, zou men weer militaire imams moeten invoeren?

Ja, als andere religiegemeenschap een militaire zielzorg hebben, dan zou men deze niet aan de moslims in het Duitse leger moeten onthouden. In principe echter, maar dat is mijn persoonlijke mening, sta ik sceptisch tegenover de invloed van de religie – vooral van de kerken – op staatsinstellingen. Vaak zijn we beter af met meer religieuze neutraliteit, meer scheiding van kerk en staat. In het geval van de militaire zielzorg zou moeten gelden: of militaire zielzorg voor alle grotere religiegroepen – en daartoe behoren uiteraard de moslims – of voor geen enkele.

Bron:
https://de.sputniknews.com
Door: Sascha Konkina

Vertaald uit het Duits door:
E.J. Bron
(www.ejbron.wordpress.com)