Fortuyn – “te vuur en te zwaard” voor de vrijheid

De moord op Pim Fortuyn op 6 mei 2002 heeft het politieke klimaat in Nederland blijvend veranderd. Tegenwoordig geldt de homoseksuele volkstribuun als stichter van een nieuwe politieke stijl.

Op YouTube staat een video met een interview uit het jaar 2001, dat overkomt alsof hij uit een gris verleden zou komen. De regisseur Theo van Gogh spreekt met de professor in de sociologie en publicist Pim Fortuyn, die kort daarvoor had aangekondigd de politiek in te gaan. Hij had landelijke bekendheid gekregen, omdat hij het in zijn boeken en columns als een van de eersten had gewaagd om te breken met de Nederlandse cultuur van consensus en die problemen open en direct aan te spreken, die veel Nederlanders zorgen bereidden, die echter door een op politieke correctheid bedachte elite in Den Haag of ontkend of gebagatelliseerd werden: Parallelsamenlevingen, criminaliteit, verwaarlozing van de openbare ruimte, de weerloze staat.

Pim Fortuyn had de islam “een achtergebleven cultuur” genoemd, die onverenigbaar zou zijn met de waarden van de moderne tijd. In die video praten Van Gogh en Fortuyn ook over de bedreiging door militante moslims. “Ik ben geen bang aangelegd mens”, zegt Fortuyn glimlachend en trekt aan zijn sigaar. En Van Gogh schertsend: “Ik word 87 jaar – tenzij ik daarvoor in de islamitische hemel kom”.

Het einde van de tolerante modeldemocratie

Drie jaar later waren ze allebei dood. Pim Fortuyn werd op 6 mei 2002 na een televisieoptreden in Hilversum doodgeschoten door een milieuactivist, die in de polariserende politicus “een gevaar voor het samenleven” zag. Theo van Gogh werd in 2004 door een zogenaamd goed geïntegreerde Nederlander van Marokkaanse afkomst op straat met een mes afgeslacht – als “straf” voor de islamkritische film “Submission”, die de regisseur samen met de Somalische Ayaan Hirsi Ali had uitgebracht.

Deze moorden stortten de Nederlanders in een identiteitscrisis”: Hoe had zoiets in hun vreedzame, tolerante modeldemocratie kunnen gebeuren? Waar kwam deze haat vandaan? Was men te voorzichtig omgegaan met de vijanden van de open samenleving?

Verdediger van de Nederlandse tolerantie

Pim Fortuyn had zijn woonplaats Rotterdam stormachtig veroverd, de grootste overwinning van zijn partij echter niet meer meegemaakt: Kort na de aanslag werd zij bij de parlementsverkiezingen in 2002 de op twee na sterkste fractie en regeerde korte tijd het land mee. Maar al gauw viel de nu koploze partij ruziënd uit elkaar en speelde geen rol meer. Fortuyn´s glans was echter twee jaar na zijn dood nog zo groot, dat hij in het gelijknamige televisieprogramma tot “Grootste Nederlander” aller tijden werd gekozen – voor Willem van Oranje, Johan Cruyff en Rembrandt.

Zou het in een ander land denkbaar zijn dat de meerderheid van de televisiekijkers zich herkent in een excentrieke volkstribuun? Een estheet met hoge stem en pochet, die zelfs met imams discussieerde, die zijn homoseksualiteit vervloekten? Voor de meesten was het al lang duidelijk: Deze Pim Fortuyn wilde de Nederlandse tolerantie niet afschaffen, hij wilde haar verdedigen – meer nog: Hij belichaamde haar.

De moord op een parkeerplaats in Hilversum veranderde het politieke landschap. Weliswaar was de christendemocratische president Jan Peter Balkenende nog de baas van vier regeringen met verschillende coalities, het overheersende thema echter werd de opkomst van de islamcriticus Geert Wilders, die gedeeltes van de agenda van Fortuyn overnam, maar deze radicaliseerde. In 2005 wezen de eens zo Europagezinde Nederlanders een nieuw EU-verdrag af. Binnen enkele jaren verdween een hele generatie toppolitici.

Geen lichtzinnige waaghalzen, maar kooplieden

Met de 45-jarige Mark Rutte werd in 2010 een rechts-liberaal minister-president – dat was al heel lang niet meer gebeurd in Nederland, waar altijd een christendemocraat of een sociaaldemocraat aan het hoofd van de regering stond. Mark Rutte had de verkiezingen o.a. gewonnen met een hardere koers bij de criminaliteitsbestrijding en immigratie. Nederland zou geen “kansarme migranten” meer kunnen opnemen. Voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog ontstond er met de gedecimeerde christendemocraten een minderheidsregering, gedoogd door Geert Wilders. De “Fortuyn-revolte” was in regeringspolitiek veranderd.

Het inbinden van Wilders in de politieke verantwoordelijkheid heeft diens schijnbaar onstuitbare opkomst gestopt. In peilingen verliest zijn partij sinds lange tijd steun. Ook daarom vermoedelijk zocht Wilders onlangs sensatie, toen hij de bezuinigingsmaatregelen volgens het Europese fiscale pact als “dictaat uit Brussel” afwees en een einde maakte aan het gedogen van de regering.

Desondanks kwam er een parlementaire meerderheid voor de bezuinigingsmaatregelen tot stand – dankzij Groenen, links-liberalen en de kleine ChristenUnie. Lichtzinnige waaghalzen zijn de Nederlanders niet geworden, ze blijven kooplieden. Op 12 september zullen er nieuwe verkiezingen worden gehouden.

Speciale uitzendingen en twee minuut stilte

Welke betekenis de toenmalige gebeurtenissen ook nu nog in Nederland hebben, toont de hoeveelheid speciale uitzendingen en publicaties in het voorveld van de tiende sterfdag van Fortuyn aanstaande zondag. Rotterdam zal een plein naar hem benoemen en zijn dood met twee minuten stilte om 18.06 uur, het moment van zijn dood, herdenken.

Ook burgemeester Ahmed Aboutaleb wil een toespraak houden. Ooit een tegenstander van Fortuyn, had de sociaaldemocraat van Marokkaanse afkomst drie jaar geleden voor het eerst aan de herdenking deelgenomen en zijn vroegere oordelen herzien. Fortuyn zou een “aanhanger van democratische principes” zijn geweest, die de vrijheid van meningsuiting “te vuur en te zwaard” zou hebben verdedigd.

In het onlangs verschenen boek “10 jaar zonder Pim” schrijft de huidige Minister van Justitie Ivo Opstelten, een aartsliberaal, dat hij enkele “leren” aan Fortuyn te danken zou hebben, bijvoorbeeld hoe belangrijk vragen van openbare orde en immigratie zouden zijn. Diens directe en duidelijke manier om over politiek te praten, zou sindsdien veel navolging hebben gekregen. De episode Pim Fortuyn heeft aangetoond, dat ook een beproefde democratie in een van de welvarendste landen ter wereld onvermoede politieke omwentelingen kan beleven.

Namelijk dan, wanneer een “paternalistische politieke elite” het onbehagen van de burger te lang niet serieus neemt, zoals de links-liberale publicist Hans Wansink in zijn boek “De erfenis van Pim Fortuyn” schrijft. Uiteindelijk zou diens opkomst een geneeskrachtige werking gehad hebben: “Hij was de afwijking, die de Nederlandse politiek weer op koers bracht”.

Bron:

http://www.welt.de/debatte/kommentare/article106257354/Fortuyn-mit-Feuer-und-Schwert-fuer-die-Freiheit.html

Auteur: Rainer Haubrich

Vertaald uit het Duits door:

E.J. Bron (www.ejbron.wordpress.com)