Nederland: corruptie op niveau

(Door: Ronald Kaatee)

‘Dan leg ik hen dus uit hoe het werkt in Nederland, dat er geen corruptie heerst in Nederland, dus dat ik niet iemand kan omkopen om een visum te regelen’, antwoordde de voormalige Volkskrant-correspondent in Afghanistan Natalie Righton toen Paul Witteman informeerde naar de vrienden die ze achterlaat in Afghanistan (Pauw & Witteman, 11-2-2013). Nee, zo werkt het doorgaans niet in Nederland. In de corruptie-index van Transparancy International behoort Nederland al jaren tot de top tien van minst corrupte landen. Hoe werkt het dan wel in Nederland?

Als Joop van den Ende bang is dat de btw-verhoging voor theaterkaartjes zijn producties schaadt, dan regelt hij dat even in een onderonsje met premier Rutte. Als er op Koninginnedag een boot vol (oud-)politici als Mark Rutte, Jan Kees de Jager, Ed Nijpels en Joop Wijn door de Amsterdamse grachten vaart, dan kan het maar zo dat die boot is geregeld door Aegon-directeur Jan Driessen. Jan Driessen is VVD’er en adviseur van Rutte. Aegon is het verzekeringsbedrijf dat met de woekerpolissen zo innovatief mee graaide in de beurs van goedgelovige burgers en in 2008 namens diezelfde burgers werd verwend met 3 miljard euro staatssteun. Als de KPN meer geld moet verdienen, dan heeft Tweede Kamerlid en voormalig KPN-medewerker Afke Schaart (VVD) een luisterend oor. Als de lobbyisten de Eerste Kamer zouden verlaten, dan zouden er nog maar weinig senatoren overblijven.

In de wereld van zorg (Maevita), onderwijs (Amarantis), woningbouw (Rochdale, Vestia) en vastgoed (Bouwfonds) zijn de sociaaldemocraten veel sterker vertegenwoordigd dan in bovengenoemd rijtje. In deze voorheen door idealen gedreven wereld blijkt wat tegenwoordig het ‘eerlijke verhaal’ is: dat de posities met de meeste mogelijkheden voor exhibitionistische zelfverrijking eerlijk verdeeld moeten worden.

Waar alle bestuurders, sociaaldemocratisch en liberaal, sterk in zijn en waar zij met hun netwerk een onmiskenbare meerwaarde hebben, is in het bespelen van de raakvlakken tussen het publieke en het private terrein, tussen de overheid en het bedrijfsleven. Waar de helft van de omzet in Nederland door de handen van de overheid gaat, is het misschien beter te spreken over de vervlechting van overheid en bedrijfsleven dan over raakvlakken. Publiekprivate samenwerkingsvormen zijn de afgelopen decennia dankbaar omarmd en als paddenstoelen uit de grond geschoten. Als je erdoor geobsedeerd bent en weinig anders hebt te melden, zou je deze publiekprivate samenwerking neoliberaal kunnen noemen. Als je een beetje beter kijkt, zie je dat het ideale constructies zijn voor het in eigen zak steken van winsten en het op de gemeenschap afschuiven van verlies.

Opmerkelijk is al dat graaien niet. De mens is nu eenmaal een hebzuchtig wezen en van ‘de nieuwe mens’ horen we, juist nu daar zo’n geweldige markt voor is, weinig meer. Nee, wat opmerkelijk is, is de schaamteloosheid waarmee de sociaalliberale elite blijft doorgaan zichzelf te verwennen met onverklaarbaar hoge salarissen, riante bonussen, goudgerande opties, lucratieve lezingen en duurbetaalde adviesjes. Af en toe heeft een van de duizenden leden van de elite de pech dat het onbeschaamde gegraai de spuigaten uitloopt en de aandacht trekt. Soms valt er dan niet aan te ontkomen om de persoon in kwestie uit de arrenslee te werpen (‘trojka hier, trojka daar’) en te offeren aan de hongerige wolven. Maar structureel verandert er niets.

Structureel heeft de elite de zaakjes te goed voor elkaar. Kartelvorming zit in hun bloed. De KLM, Philips, AkzoNobel, Heineken en Shell zijn allemaal al eens (soms meermalen) beboet voor kartelvorming. In de hardvochtige Verenigde Staten gaan daarvoor geregeld topmensen uit het bedrijfsleven de gevangenis in. In het beschaafde Nederland kan een onderneming een boete krijgen, maar worden de topmensen met rust gelaten. Hier worden slechts de klokkenluiders vervolgd. Daarnaast hebben we van de stichting een in de wereld uniek fenomeen gemaakt. In zijn bijdrage “Als ‘stichting’ kan zelfs de maffia zijn gang gaan” (de Volkskrant, 21-1-2013) stelt de Duitse jurist Uwe Arnhold dat het ‘de ideale rechtsvorm (is) om zonder toezicht en regels te doen en te laten wat je wilt.’ Het zal Volkskrant-columnist Hans Schnitzler aanspreken. In zijn visie is transparantie een ‘valstrik’ en zijn ‘terreur en transparantie (…) broer en zus, willekeur en wantrouwen hun onwettige erfgenamen’ en is transparant ‘het gezicht van het kwaad in handen van de schandpaaljournalistiek.’ (de Volkskrant, 20-2-2013). Hoewel hij een rol als het breedsprakige broertje van Arnon Grunberg lijkt te ambiëren en je je soms afvraagt hoe serieus je zijn spitsvondigheden moet nemen, heeft hij goed door dat het openbaar maken van zaakjes die stinken een explosief mengsel kan opleveren in deze tijden van voortgaande zelfverrijking, geldverspilling en economische krimp.

Volgens de altijd serieuze ex-columnist J.L. Heldring bevindt Europa zich in een prerevolutionaire fase (Elsevier, 7-7-2012). Thierry Baudet (‘Elite zwendelt ons federaal Europa in’, de Volkskrant, 7-8-2012) veroordeelt de Europese leiders die de euro invoerden om zo via de voorziene crisis tot een politieke unie te komen, ongehinderd door referenda. Hij spreekt van een ‘grandioze zwendelarij die decennialang door de politieke en intellectuele elite is uitgevoerd.’ Maar het is geen wonder dat de elite daar zo ver in gaat. In de Ceausescu-paleizen van de EU wordt over het ontbreken van goedkeurende accountantsverklaringen niet moeilijk gedaan, lastige accountants worden geloosd en de goed gevulde subsidiepotten bieden ruime mogelijkheden voor corrupte politici. Grootschalige fraude wordt er afgedaan als tekortkomingen in het functioneren van controleorganen. Op flinke afstand van de burgers, dankzij ingewikkelde regelgeving zo ondoorzichtig als maar kan en daarmee een eldorado voor de elite.

Om het onderling verdelen van baantjes te vergemakkelijken worden er in Nederland nog steeds uitzonderlijk veel bestuurders benoemd in plaats van gekozen. Als er al eens politici zijn als Pim Fortuyn en Geert Wilders die ervoor pleiten dat de kiezers meer invloed krijgen en die ook verder een serieuze bedreiging vormen voor de elite dan volstaan verwijzingen naar de Tweede Wereldoorlog. De 15.000 journalisten die Nederland telt, spelen het spel over het algemeen uit volle overtuiging mee. De 150.000 (!) voorlichters die Nederland telt, verdienen een goede boterham aan wat maar al te vaak desinformatie blijkt te zijn.

En toch broeit het. Slechts 10 procent van de bevolking gelooft nog dat bedrijfsbestuurders de waarheid spreken en 6 procent gelooft dat van politici, waarmee zij tot de ongeloofwaardigste politici ter wereld behoren (de Volkskrant, 21-1-2013). Officieel mag Nederland dan zo vrij zijn van corruptie als de wielersport vrij was van doping, Heldring zou wel eens helemaal gelijk kunnen krijgen. Op een gegeven moment pikt het volk het niet meer.

Door:

Ronald Kaatee,

voorzitter Populistische Omroep Nederland (www.popned.nu)