“Onderworpen” van Michel Houellebecq

(Door: Petra de Geus)

Afgelopen week las ik “Onderworpen” van Houellebecq. Het boek is alweer 2 jaar oud, vroeger las ik zijn boeken sneller. Het verhaal leest heel goed, maar ondanks de plot vond ik het minder spectaculair dan zijn eerdere werk. Je weet het natuurlijk nooit met Houellebecq, dus analyse is nodig om op eventueel “diepere lagen” te komen.

Het boek speelt in de nabije toekomst, in het Frankrijk van 2022 en er zijn verkiezingen. Marine Le Pen verliest van de islamitische partij  die geleid wordt door een fictief persoon die Mohammed Ben Abbes heet. De hoofdpersoon François Huysmans is specialist, werkt als docent aan de Sorbonne, en is een hoofdpersoon zoals we die van Houellebecq wel kennen – klagend, drinkend en verlangend naar seksuele bevrediging schuifelt hij door het leven.

Het boek is een gedachteoefening over het islamitisch Frankrijk en wat wil Houellebecq ons daarover vertellen? De machtsovername lijkt nogal mee te vallen. De nieuwe president Abbes komt volkomen democratisch aan de macht. Hij komt in het Elysée en het ministerie van Onderwijs komt toe aan de Islamitische Partij. De halvemaan en ster komen op de Sorbonne, die dankzij de gulle Saoedische gevers ineens royaal in het geld zit. De vrouwelijke docenten worden ontslagen en de mannelijke  moeten zich bekeren, maar krijgen dan een drievoudig salaris en uitstekende universiteitswoningen in hele goede buurten. Mocht je er van af willen zien, dan krijg je een uitstekende afvloeiingsregeling in de vorm van een hoog en levenslang pensioen. Maar er is meer: mocht je besluiten door te gaan als bekeerde docent, dan is er de polygamie.  Er wordt een collega beschreven met een meisje van 15 voor in de slaapkamer en een vrouw van 40 voor in de keuken. Aan François wordt gezegd dat hij met zijn salaris er wel drie vrouwen op na kan houden. En hij hoeft zelf niet op jacht, er zijn bemiddelaarsters die voor hem een leuke 2e jaars studente zullen uitzoeken.

Er is meer: de gevolgen van de islamitische machtsovername zijn naast een beter loon ook dat de vervelende hangjongeren van het winkelcentrum ineens weg zijn, de werkloosheid wordt opgelost (want vrouwen mogen niet werken), het gaat prima met het onroerend goed vanwege de vraag uit Saoedi-Arabië en de Emiraten – andere zaken, zoals de hoertjes en de drank, blijven in status quo zoals voorheen beschikbaar. Marokko, Turkije en later Egypte en Libië zullen tot de EU toetreden. De nadelen – voor de hoofdpersoon – zijn beperkt. Vrouwen verdwijnen uit het openbare leven en waar ze er nog zijn, zijn ze nu decent gekleed, rokjes zijn uit het straatbeeld verdwenen. Later blijkt de Islamitische Partij 85% op de sociale voorzieningen te willen bezuinigen, maar de gevolgen daarvan worden verder niet beschreven.

En wat doet de hoofdpersoon? Eerst kiest hij voor het pensioen, maar later laat hij zich overhalen en bekeert hij zich.

Ik ga er van uit dat het boek als provocatie bedoeld is, maar waarin zit die dan eigenlijk? Om de islam als succesvol en vredelievend voor te stellen, het opportunisme van de Franse middenklasse, het masculiene perspectief, of dat het wel meevalt om als land nationaal en cultureel zelfmoord te plegen?

Doorgaans gaat het bij Houellebecq om de relatie – of het gebrek daaraan – tussen maatschappelijk succes en succes op het gebied van de liefde. In deze roman biedt de islam beide, een riant salaris en willige, gehoorzame vrouwtjes. Het is lachwekkend in zijn consequentie, de misantrope hoofdpersoon François wordt aan het einde als Alfa male neergezet, terwijl tegelijkertijd gesuggereerd wordt dat een bemiddelaarster voor hem een 2e jaars studente als bruid zal zoeken en dat die heel gelukkig zal zijn om zijn vrouw te mogen worden – dat is een leuk contrast.

Het is aandoenlijk dat er nog bij gezegd wordt dat de jonge bruidjes heel blij zouden zijn om met hem te trouwen. Wat is dit, een misplaatst schuldgevoel of een flauwe, wereldse afspiegeling van de 72 paradijselijke maagden, een profane versie van de islam als pornoparadijs?

Na deze introductie kunnen we kijken of er diepere lagen zijn. Ik zie er twee, namelijk Huysmans en “Histoire d’O”. In “Onderworpen” is François, de hoofdpersoon, Huysmans specialist. Huysmans, de decadent en voorloper van het symbolisme – er is een parallel met Reve – bekeerde zichzelf tot het katholicisme. Dus als je je tot het katholicisme kunt bekeren, waarom dan niet tot de islam, is dat de vraag die Houellebecq wil stellen? Nou, er zijn heel wat verschillen, ik hoef hopelijk het rijtje eerwraak, huiselijk geweld, homohaat, terreuraanslagen, steniging, genitale mutilatie niet af te maken? Blijkbaar zit er een Oedipaal lijntje aan dit argument, want in het boek laat Houellebecq de vader van François twee maal getrouwd zijn,  met twee totaal verschillende vrouwen. Een totale levensbreuk is dus mogelijk en misschien wel niet zo gek, lijkt hij daarmee te willen zeggen; zo vader, zo zoon.

Een andere laag is de vergelijking van de islam met het boek “Histoire d’O”, waarin overgave een grote rol speelt. Natuurlijk, voor sommige mensen is dit een manier van leven, maar om de rol van de vrouw in de islam te vergelijken met een SM-roman lijkt me eerder een fantasie die ontspruit aan onvervulde verlangens en een onderwerp voor de borreltafel. Het is in elk geval een gruwelijke ontkenning van alle vrouwen die mishandeld, tot slavin gemaakt, verminkt of vermoord zijn, omdat zij niet aan de islamitische dwang wilden voldoen.

De laatste zin van het boek “Ik zou er geen spijt van hoeven hebben” lijkt me een variant op Edit Piaf’s je ne regrette rien, en is even wrang als bovenstaande argumenten, want het opportunisme en de seksuele gemakzucht van de academische intellectueel François vindt werkelijk geen enkele rechtvaardiging in het moeilijke leven dat zij heeft gehad. Bovendien is het vreemd om in een dergelijk anti-vrouw boek in de laatste zin een vrouw te citeren. Of is dat de boodschap?

Er is geen enkel argument om je tot de islam te bekeren, tenzij je werkelijk met de dood wordt bedreigd. Lees hiervoor het verhaal van Shabbatai Zvi, om maar eens iemand te noemen. En ook dan kun je altijd nog je eigen opvattingen in je hart houden.

Maar hoe moeten we de roman zien? Is Houellebecq van mening veranderd en aan het appeasen geslagen? Of zit er een diepere ironie verborgen om de islam als acceptabel te presenteren voor geile losers? De schrijver put erg selectief uit de mogelijkheden van een Frans islamitisch toekomstscenario. De zachte islamisering zoals in de roman wordt voorgesteld, is niet erg geloofwaardig, doordat de Saoedi’s en Emiraten als geldschieters worden aangewezen en zij voorstanders zijn van een fundamentalistische islam. De schrijver neemt niet zozeer stelling, hij wrijft eerder deze ongemakkelijke observaties onder de neus. De roman wint mijns inziens wel aan humor als je de naam van de hoofdpersoon François als een verwijzing ziet naar de voormalige socialistische president en islam-knuffelaar François Hollande. In dat geval richten de pijlen van deze roman zich op de eerloze gemakzucht van de socialistische islam-knuffelaars. Ook zou de naam François als personificatie van Frankrijk opgevat kunnen worden. In dat geval geldt het in de roman tentoongestelde opportunisme heel Frankrijk, met seksuele zekerheid als glijmiddel voor een overdracht van de sleutels van het land aan de islamitische machthebbers. Nationale zelfmoord was nog nooit zo lekker, zo comfortabel, voor mannen dan.

En ineens had ik het, de titel is “Onderworpen”, dat is wat islam betekent; de Franse nationale zelfmoord, gedreven door laffe gemakzucht en lust – dat is haar variant van onderwerping. In de titel “Onderworpen” komen de islam en de eerloze Franse nationale en culturele zelfmoord in een enkel woord samen. Dat is ironie, diep- , diep- , diepzwarte ironie.

Door:
Petra de Geus (mei 2017)
(voor www.ejbron.wordpress.com)