WAARIN EEN “KLEINSTEEDSE” SAMENLEVING GROOT KAN ZIJN

                                                          (Door: Theresa Geissler)

Alweer jaren geleden, het was in 2006 of daaromtrent, stond er in VK Magazine, het Zaterdag-bijvoegsel van de Volkskrant, een artikel te lezen over “Spijtoptanten.” En, vóór de gedachten van de ouderen onder ons bij het lezen van dit woord alweer terug dwalen naar de jaren ’50 en ’60 in verband met de repatrianten uit het voormalig Nederlands-Indië: bij déze spijtoptanten ging het over een aanmerkelijk minder ingrijpende keuze: Het ging over het besluit, om welke reden dan ook, om het bestaan in de bruisende, kosmopolitische Nederlandse hoofdstad Amsterdam (in één geval Rotterdam) te verruilen voor dat in ‘De Provincie.’ Maar, minder ingrijpend of niet, het heimwee en de spijt-achteraf bleken er in alle gevallen níet minder om: Of het nieuwe domicilie nu Haarlem werd of Goudswaard (een gehucht in de Hoeksche Waard, 12 kilometer gelegen van Oud-Beijerland), het innerlijk onbehagen dat na enige tijd de kop opstak, bleek even onmiskenbaar. En trouwens het logische gevolg van een té impulsief genomen beslissing, zoals men achteraf wel moest toegeven.

De ‘ontberingen’ waar men tegenaan liep, varieerden van ongemakken als een gebroken hak      – waarvoor dus prompt de 12 kilometer naar Oud-Beijerland ondernomen moest worden bij gebrek aan een plaatselijke schoenmaker – via ‘niets dan een School-met-de-Bijbel voor de kinderen, in plaats van een Montessori-school’ tot ‘vrienden en kennissen niet langer in de buurt hebben.’ Nu had men dat laatste, oppervlakkig gezien, van tevoren kunnen incalculeren, ware het niet dat voor dat ‘vrienden en kennissen’ beter het begrip ‘gelijkgestemden’ geschreven had kunnen worden. Want gelijkgestemden waren nu juist datgene wat de spijtoptanten volgens eigen zeggen in hun nieuwe woonplaats níet wisten te vinden.

Valt dat inderdaad vóór te stellen zolang die nieuwe woonplaats een klein gehucht betreft in een bevindelijk-christelijke omgeving, zoals – alweer – Goudswaard; bij het verkassen naar een middelgrote stad lijkt, althans voor de welwillende toehoorder, de kloof beduidend minder onoverbrugbaar. Echter niet voor de spijtoptanten, zoals dus bleek. Vooral ene Nadja Schijveschuurder is al die jaren onuitwisbaar in mijn geheugen blijven hangen. Dat kwam natuurlijk al gedeeltelijk door haar naam – wie zou zó ’n naam nu kunnen vergeten? – maar minstens evenzeer doordat zij degene was die, op dat moment zo ’n zes jaar eerder, de overstap had gewaagd van Amsterdam-Zeeburg naar mijn eigen woonplaats Alkmaar. Dan ben je meteen geïnteresseerd in wat zo iemand hierover te vertellen heeft. Vleiend was het, zoals te verwachten viel, niet, geheel “des spijtoptants”: Om te beginnen  bleek enig snobisme mevrouw niet vreemd: Ze had Wijsbegeerte gestudeerd (welk een praktijkgerichte studie!) en had met het plan rond gelopen om in Alkmaar een “Kindercentrum te beginnen waar kinderen konden spelen en waar cursussen gegeven konden worden.”(Zéér helder geformuleerd allemaal.-Sarcasme modus uit.)Vervolgens haalde een ‘Burn-out’ een streep door de rekening, liep haar huwelijk stuk, werd het aangekochte huis weer vérkocht en verkaste haar ex naar Almere – waar zij toch evenmin wilde wonen; vandaar dat ze maar voorlopig in de haar en haar dochter toegewezen huurflat in Alkmaar bleef. Dichtgeklapte val dus. En gekenmerkt door een o zo schrijnend heimwee naar het dynamische Amsterdam!

Nu het haar ten behoeve van het artikel tóch gevraagd werd, was zij gaarne bereid te vertellen dat de beslissing om te verhuizen destijds genomen was na één middag Alkmaarse binnenstad bekijken (de grachtjes vonden ze ‘leuk’), maar dat ze zich vanaf dag één ‘out of place’ had gevoeld, omdat er, naar haar zeggen, ‘overal op gelet’ werd; onder andere op “open gordijnen, dichte gordijnen of rare gordijnen.” (mevrouw heeft meer opmerkingsgave dan ik, die er mijn hele leven al woon, moet ik zeggen) Ze kwam thans aan de kost als freelance copywriter, maar haar woonplaats schrikte, volgens haar, opdrachtgevers af: ‘”Oh, dus U woont in Alkmaar?’ Dan ben je al gauw een huisvrouw die iets creatiefs wil doen.” Ze vóelde het ‘dédain’ van die opdrachtgevers en begreep dat, omdat ze dat dédain zelf óók voelde jegens de Alkmaarders: “Alleen al dat tááltje van ze: ‘Nö, ik ga maar weer eens te werk…’.” -Wat móet je bij het lezen van zoiets?! Het adres van die dame achterhalen en haar een brief op poten schrijven, waarin je uiteenzet dat dit níet het dialect van Alkmaar is, maar dat zij toevallig iemand tegen het lijf gelopen is wiens roots in het aangrenzende West-Friesland liggen? Uiteindelijk was het sop de kool niet waard. . . hoewel dat voor Mevrouw Nadja Schijveschuurder herself dus even ánders lag: Het “beklemde” haar allemaal; tja, dat is een héél akelig gevoel. . . !

Nadja Schijveschuurder

Nadja Schijveschuurder, evenals trouwens de overige ‘spijtoptanten’ uit het artikel, maakte hier de denkfout dat ingeburgerd zijn in de ‘kosmopolitische’ grote stad iemand automatisch tot een ruimdenkender, toegankelijker, kortom interessanter mens maakt, terwijl wie daar buiten woont bij voorbaat niet de moeite waard is om je in te verdiepen. Vanuit de onmetelijke hoogte waarmee zij allen boven de realiteit zweefden, bleken zij vervolgens niet in staat,enig onderscheid te maken tussen een stad als Alkmaar (of Haarlem!) en het kleinste gehucht in the middle of nowhere: Het was eenvoudigweg de “Grote Stad” niet; het was was allemaal ‘buiten’ en dús ‘niets.’ (ongeveer op de manier van een Beatrix, die de dochter van een ‘onderdaan’ – of dat nu een gerenommeerd orthodontist betrof of, pak weg, een penoze jongen uit het Haagse – out of the question achtte als partner voor haar zoon, de kroonprins: onmetelijke hoogte doet alle nuances teniet. )En dan werd een ander aspect van de “Grote Stad”, de moslimpopulatie, in het artikel zelfs met geen woord aangeroerd, hoewel op dat moment de moord op Van Gogh in Amsterdam-Oost nog vers in het geheugen lag. Mogelijk dat dit opzettelijk door VK-interviewster Aleid Truijens werd omzeild. Evenwel: Nu, zo’n negen jaar na dato, neemt ondergetekende dan de vrijheid één en ander eens nader te belichten:

Daartoe, om te beginnen, terug naar Alkmaar: De uitbreiding van Alkmaar, waarmee voor WOII al een begin was gemaakt, werd nog voor het einde van de jaren ’40 hervat. Zo rond de eeuwwisseling telde de stad ongeveer 94.000 inwoners en was in omvang toegenomen door de komst van diverse, ruim opgezette nieuwbouwwijken, die door een voetganger écht niet allemaal in één of twee uurtjes kunnen worden doorkruist. Alle sociale, medische én culturele voorzieningen voor de hele Kop van Noord-Holland bevonden zich trouwens al veel eerder in deze stad en hadden zich omstreeks 2000 – het jaar, dat Mevrouw Schijveschuurder zich hier vestigde – in belangrijke mate ontwikkeld. De oude binnenstad bleef relatief klein, maar het winkelaanbod daar vertoont al sinds jaren een verrassende en nog steeds toenemende diversiteit, zodat het echt niet zo is dat men (klacht van een andere spijtoptant) “voor een cadeautje automatisch bij Bart Smit terecht komt.” Níet in Alkmaar. Het is uiteráárd geen Amsterdam, maar het is een regionale hóófdstad, die van al het denkbare tenminste één exemplaar bezit: Eén groot voetbalstadion, één grote sporthal-annex wielerbaan, één groot Cultureel Centrum, één geconcentreerd bioscoopcomplex, één Stedelijk Museum, minstens één grote boekhandel en voorts, zoals gezegd, alle verdere denkbare winkels, horeca-gelegenheden en verdere voorzieningen, die de ingezetenen in staat stellen te léven én van alles op de hoogte te blijven: Er is geen enkele reden om deze plaats als een “dorp” te beschouwen.

In alle opzichten? Ja, in álle. Want ook aan de minder positieve aspecten van de tijdgeest ontkomt Alkmaar niet: Ook deze stad heeft een moslimpopulatie, zoals praktisch iedere andere stad. Voorts heeft het een asielzoekersentrum, gevestigd in de Wijk De Hoef-zuid, in het zuidwestelijk deel van de stad, het deel van de wijk met een relatief groot aantal allochtonen, waarvan de meeste moslim zijn. Dat AZC bestaat al sinds de jaren ’90, maar van ongeregeldheden daar hoor je eigenlijk nooit: Zeker niet zoals de berichten, die ons vanuit Duitsland bereiken, maar ook niet anderszins. Een ander stadsdeel, waar het aantal moslims relatief groot en geconcentreerd is, is de wijk Nieuw Overdie/Kooijmeer, die zuidoostelijk gelegen is. Vooral de laatste jaren is het verschijnsel in beide stadsdelen wel duidelijker zichtbaar geworden, doordat het aantal vrouwen met hoofddoeken/bedekkende kleding is toegenomen en er tevens een lichte toename plaatsvindt van, vooral oudere, mannen met djellaba en hoofdbedekking à la Mohammed Faizal Enait, de zo markante, vrouwenhanden weigerende advocaat uit het Wilders-proces. Integreren willen die duidelijk niet, maar dat valt tot nu toe vooral aan hun uiterlijk af te lezen.

En daarmee is alles gezegd? Ja, zo ongeveer wèl. Want nergens in Alkmaar, de genoemde stadsdelen inbegrepen, wordt door het winkelpersoneel hóófddoeken gedragen, noch door het onderwijzend personeel op scholen. Weliswaar telt de stad één islamitische basisschool, An-Nasr in de Hoef-Zuid, maar die beweert zelf niet op Arabische leest gestoeld te zijn en de onderwijzeressen – waarvan verschillende autochtoon – dragen er géén hoofddoek (overigens wél sommige leerlingen, op initiatief van de ouders). Zowel in de Hoef-Zuid als in Overdie/Kooijmeer bevindt zich een moskee, maar die roepen geen van beide op tot gebed, omdat dit door de gemeente ten strengste verboden is. Laat staan dat er in genoemde wijken enige neiging zou bestaan tot het vormen van no-go area’s en Sharia-achtige toestanden, ook al wónen er overwegend moslims, van wie een deel orthodox. Het is maar net of je die mensen bij hun vestiging binnen de gemeente duidelijk inlicht over hun rechten en verplichtingen, zónder halverwege, wankelmoedig, nog weer privileges en uitzonderingsposities toe te staan, zoals de ‘grote steden’ als Amsterdam (links bestuur), Rotterdam (islamitische burgemeester) en Den Haag ( landverrader als burgemeester; laat men dáárover maar liever zwijgen!) telkens weer doen. En wat te denken van de intocht van Sinterklaas in Alkmaar, die in december 2014 zonder één incident kon plaatsvinden, met Sint én Pieten in vol ornaat, de Pieten zwart en mét oorringen? “Verzet tegen dat soort dingen lééft hier niet”, verklaarde burgemeester Piet Bruinooge desgevraagd. En zo is het ook.

Ja, er zijn in Alkmaar moslims, zoals overal in Nederland. Maar in een overzichtelijke samenleving, waar zonder al te veel woorden duidelijk wordt gemaakt waar ze zich aan te houden hebben. En zonder gulhartige tegemoetkomendheid of de neiging om uit goedmenschelijkheid tóch weer even water bij de wijn te doen. Dat ligt niet in de aard van de Noord-Hollander uit de ‘Kop,’ waar praktische nuchterheid het parool is. En vooralsnog wórdt het signaal opgepakt. En nee, Alkmaar is geen “Amsterdam, die grote stad.” Maar ook geen gehucht: Buitenlandse toeristen komen er genoeg, vooral ’s zomers vanwege de Kaasmarkt; er is voldoende vertier, de ingezetenen zijn van alles voorzien, ze zijn op geen enkele manier afgesneden van de buitenwereld en ze gaan zeker niet dood van verveling! Het is een stád die, voor zover mogelijk, de immigrantenproblematiek afdoende in de hand heeft. Ook dát is wat waard.

Ik heb Nadja Schijveschuurder teruggevonden op LinkedIn. Dat ze het wás leed geen twijfel, ook zónder haar volledige profiel te bekijken: Afgezien van de náám en het fotootje bij het artikel in VK Magazine, dat ik me nog wel vaag herinnerde, stond op de LinkedIn-pagina ook haar opleiding vermeld: Nog steeds die Wijsbegeerte. Kennelijk heeft ze aan haar studie niet het inzicht overgehouden dat minachting jegens wie of wat dan ook nooit op zijn plaats is . . . hoewel het me sterk lijkt dat deze of gene filosoof dat nooit, ergens in de geschiedenis, in het midden gebracht zou hebben.

Mocht ze intussen haar plek-onder-de-zon in de grote stad Amsterdam hebben terug veroverd, dan hoop ik ergens dat het Amsterdam-Oost geworden is. . . waar nu alweer bijna 11 jaar geleden Theo van Gogh werd vermoord: Wie het hebben wil, zal het krijgen óók, tenslotte. . .

Door:
Theresa Geissler
(voor www.ejbron.wordpress.com)