Pasen – een oeroud heidens feest

Een brandend paaswiel rolt van de berg af.

(Vertaling: E.J. Bron)

Het Paasfeest wordt tegenwoordig graag beschouwd als belangrijkste feest van de christenen. Slechts enkele mensen zijn zich er echter van bewust dat het al veel ouder en van Indo-Germaanse oorsprong is.

Het vrij leggen van de heidense wortels uit voorchristelijke tijd verklaart de grote betekenis van dit lentefeest in het verloop van het jaar en in de oude gebruiken: net zoals Kerstmis maakt het deel uit van de Europese oer-traditie.

Onze natuurgebonden voorouders vierden hun feesten in de loop van het jaar zoals deze uit het natuurgebeuren voortkwamen. Daarom valt Pasen ook altijd op de eerste zondag na volle maan die volgt op de lente dag- en nachtevening. Daarmee is verklaard waarom Pasen – in tegenstelling tot de zomer- en winter-zonnewende (en daarmee Kerstmis) – ieder jaar op een andere dag wordt gevierd.

In het oosten gaat de zon op

Waar de naam vandaan komt, daarover wordt verschillend gedacht. Zeker houdt ze verband met de naam “oosten” (webmaster: in het Duits heet Pasen “Ostern”), want daar gaat voor de mensen van ons leefgebied de zon op. En juist in de lente wordt het immers nu weer warmer stralende zonlicht na een lange periode van kou en duisternis als leven schenkende kracht bijzonder gewenst en begroet.

Jacob Grimm leidde door middel van filologische vergelijkingen de naam “Ostara” (van “Eostrae”) van een Germaanse lentegodin af. In vergelijkend godsdienstonderzoek wordt aangenomen dat het gaat om een Indo-Europese godin van het morgenrood, zoals de Griekse Eos, de Romeinse Aurora en de Litouwse Aušrinė aantonen.

Brandende paaswielen

De gebruiken van de carnavalstijd laten ons de strijd tussen de winter en de lente/zomer zien, die natuurlijk door de lente wordt gewonnen. Ter afsluiting wordt de winter als een heks of stropop (stro als zinnebeeld van het dode, onvruchtbare) verjaagd, verdronken of verbrand. Het leven kan weer opbloeien…

De vuren, die op de zondag na de dinsdag van carnaval op de bergen opvlammen, moeten het oude, vermolmde vernietigen en zuiverend werken. In de verschillende Duitse landschappen worden ze op verschillende dagen aangestoken tot aan de Paasvuren. In veel streken rollen de brandende paaswielen van de bergen. Van de velden, waar de paaswielen overheen rollen, belooft de boer zichzelf een bijzonder goede oogst.

Levenswater

Behalve het vuur speelt ook het water in al onze gebruiken een wezenlijke rol. De drie schikgodinnen zitten bij de levensbron en bepalen de lotsbestemmingen. In veel van onze oude sprookjes komt de waterbron voor, bijvoorbeeld in het sprookje Vrouw Holle. De christelijke kerk heeft de betekenis van het water voor de mensen van het oude Europa herkend en als doop- en wijwater bij haar rituelen betrokken.

In de steden is het tegenwoordig nauwelijks nog gebruikelijk om Paasvuren aan te steken. Op het platteland branden ze af en toe nog op een berg in de buurt of op een speciale plek. De bekendste symbolen van de paastijd zijn het paasei en de paashaas. Allebei vruchtbaarheidssymbolen. Het ei is de bron van het leven überhaupt. Paaseieren werden vroeger uitsluitend rood geverfd. Rood, de kleur van het leven, van het bloed en van de liefde, is daarom ook als hoofdkleur in de overgeleverde klederdrachten en het volkskundig borduurwerk te vinden.

Van hazen en konijnen is bekend dat zij talrijke jongen ter wereld brengen (vandaar ook de uitspraak “ze fokken als konijnen”). Zodoende is de haas ook het symbool van de vruchtbaarheid en van het leven. Juist in de lente worden de jonge dieren geboren (lammetjes, kuikentjes, konijntjes, …). Het christelijke symbool van het paaslam had daarmee oorspronkelijk vermoedelijk een heel andere betekenis! Rondom Pasen kun je veel veldhazen over de akkers zien huppelen – de paashaas is onderweg . . .

Bron:
www.wochenblick.at

Vertaald uit het Duits door:
E.J. Bron
(www.ejbron.wordpress.com)