LONGREAD: Afrika – de demografische tijdbom

(Vertaling: E.J. Bron)

Economie en bevolkingsontwikkeling: nergens anders zijn de cijfers zo alarmerend.

Europa moet zich de komende decennia op enorme migratiebewegingen uit Afrika instellen. Alle nuchtere prognoses zien er donker uit. Nergens anders in de wereld is er zo´n groot verschil tussen economische kracht en bevolkingsgroei. Gewelddadige conflicten zijn voorgeprogrammeerd. De economische opleving in enkele landen die rijk zijn aan grondstoffen komt slechts ten goede aan een paar elites.

Afrika zal het continent met de slechtste economische vooruitzichten blijven. Bevolkingsexplosies, zwakke infrastructuur, lage ontwikkeling, klimatologische belemmeringen en droogteperiodes, zich uitbreidende woestijnen, binnenlandse migraties, burgeroorlogen en de ongelijke verdeling van de deviezeninkomsten uit de export van grondstoffen zullen er aan bijdragen dat er in Afrika geen bloeiende landschappen zullen ontstaan. De welvaart zal ook over 50 of 100 jaar slechts toegankelijk zijn voor een miniem klein deel van de bevolking. Als je bekijkt wat de meeste Afrikaanse landen sinds het einde van de koloniale tijd (de meeste landen werden in de jaren-50 tot de jaren-70 onafhankelijk) hebben opgebouwd, dan is het resultaat ontnuchterend. Geen enkel land heeft ook maar bij benadering de kans op een westerse levensstandaard op de middellange termijn.

Het mediale gepraat over de economische groei in Afrika heeft bij nader inzien bijna altijd alleen maar betrekking op de export van grondstoffen naar Europa en Azië, waarvan de winsten slechts ten goede komen aan een kleine elite. Maar industrieel heeft Afrika bijna niets te bieden. De binnenlandse Afrikaanse handel is in de afgelopen decennia nauwelijks toegenomen. Ook de digitale revolutie en de verbreiding van smartphones lijkt aan het totale perspectief weinig te veranderen.

Alleen Zuid-Afrika zal dankzij zijn Europese en Indische minderheden het niveau kunnen opkrikken. Maar ook daar zijn veel problemen, omdat onder de huidige regering de corruptie toeneemt en de Europeanen het land uit gedrongen worden. Ongeveer 70.000 oorspronkelijk uit Europa afkomstige Zuid-Afrikanen, meestal Boeren, werden sinds 1994 vermoord. De meeste van hen op hun boerderijen. Men hoopt dat het niet zover komt als in Zimbabwe (het voormalige Rhodesië), waar het na de verdrijving van de Europese kolonisten en boeren tot een economische catastrofe was gekomen. Maar hoe de “regenboognatie” Zuid-Afrika zich ook zal ontwikkelen, ze zal het lot van de rest van het continent niet kunnen tegenhouden.

Azië is NIET het probleemcontinent van de bevolkingsexplosie – Afrika is het probleemcontinent!

Het grootste probleem van Afrika is de ongeremde bevolkingsgroei. Dat mag eerst vreemd klinken. Want met een oppervlakte van meer dan 30 miljoen km² en een bevolking van 1,1 miljard mensen lijken er geen aanwijzingen te zijn voor overbevolking. De verhouding tussen bevolking en oppervlakte ziet er op dit moment in het zuiden en oosten van Azië ongunstiger uit. Maar de prognoses spreken een andere taal.

India heeft met een oppervlakte van 3,25 miljoen km² en meer dan 1,3 miljard mensen een ongeveer tien keer zo grote bevolkingsdichtheid. Maar in India is daarvan het einde in zicht. De bevolkingstoename heeft aan kracht ingeboet. Steeds meer Indiërs trekken naar de steden en krijgen daar minder kinderen. Bovendien is in verschillende regio´s van India steeds weer sprake van oplevende economische bedrijfstakken (zoals de softwarebranche in Bangalore), die de nood opvangen. De prognoses voor India´s bevolking leveren volgens informatie van de VN een groei van op dit moment 1,32 miljard naar 1,7 miljard mensen in het jaar 2050 op, en neemt daarna af tot 1,65 miljard in het jaar 2100.

Ook in China heeft de bevolkingsexplosie haar effect verloren. Van nu tot 2050 zal de bevolking tussen 1,3 en 1,4 miljard mensen stabiel blijven, om daarna tot het jaar 2100 te krimpen tot ongeveer 1 miljard.

In Afrika daarentegen lijkt de bevolkingsexplosie nu vaart te krijgen. Ondanks een kindersterftecijfer van gemiddeld 15% voor kinderen onder de 5 jaar zal de bevolking van Afrika volgens schattingen van de VN tot 2050 naar 2,5 miljard en tot 2100 naar 4,4 miljard mensen stijgen!

De ontwikkelingshulp uit Europa en Noord-Amerika heeft het zijne ertoe bijgedragen door de medische verzorging te verbeteren en in droogteperiodes te helpen met de levering van levensmiddelen. De hulp tot zelfhulp bij de opbouw van een solide economie en infrastructuur kwam in veel Afrikaanse landen tekort. Veel landen profiteren nu nog van de infrastructuur van de koloniale periode. Sinds kort helpen de Chinezen bij infrastructuurprojecten. Maar tot nu toe heeft geen enkel land ten zuiden van de Sahara op eigen kracht zijn infrastructuur voor de toekomst kunnen inrichten – met uitzondering van Zuid-Afrika.

Daarbij mag men niet vergeten dat het zwarte continent altijd al dunbevolkt was. Dat ligt aan de geografie. Veel gebieden zijn onherbergzaam. Alleen al de Sahara omvat als grootste woestijn ter wereld een oppervlakte van meer dan 9 miljoen km². Daarbij komen de woestijnen en droogtegebieden in het zuiden van het continent evenals de Namib en de halve woestijn Kalahari. Op de lange termijn zal in veel delen van Afrika water schaars zijn. Maar water is van levensbelang. Veel volkeren hebben al duizenden jaren geleefd als nomadische herders (de Dinka en Nuer in Zuid-Soedan, de Massai in Kenia, maar over het algemeen ook een groot deel van de Bantoe-volkeren) of als jagers en verzamelaars (de San-bosjesmensen in de Kalahari of de Pygmeeën in het Kongo-bekken).

Ongeacht het watergebrek en de droogteperiodes neemt juist in kritieke regio´s zoals de Sahel-zone de bevolking enorm toe, en wel met meer dan 3% per jaar. Niger bijvoorbeeld heeft een vruchtbaarheidscijfer van bijna 7 kinderen per vrouw. De bevolking zou volgens schattingen van de VN van op dit moment 20 miljoen naar tot 70 miljoen in het jaar 2050 kunnen stijgen. Wie nauwkeuriger kijkt naar de geografie en het landschap van het land, weet dat dit tot problemen moet leiden.

Burkina Faso heeft een vruchtbaarheidscijfer van bijna 6 kinderen per vrouw. Van nu ongeveer 18 miljoen zal de bevolking tot 2050 toenemen tot meer dan 40 miljoen. Overeenkomstig zijn de cijfers in Mali, dat bijna alleen maar bestaat uit woestijn. Tsjaad heeft een geboortecijfer van 6,4 geboortes per vrouw. Ook hier zal de bevolking enorm toenemen, hoewel het land arm is aan landbouwgrond en bodemschatten. Infrastructuur en onderwijs staan op het laagste niveau. Hoe de mensen daar een toekomst moeten vinden, blijft in de sterren geschreven.

De ontwikkelingen van de Sahel-zone komen over als een tegenstrijdigheid op zich. Hoe is het mogelijk dat in de meest onherbergzame streken zonder infrastructuur en voldoende landbouw de bevolking zo sterk groeit? Hier speelt opnieuw de hulp en verzorging van buitenaf een rol. Weliswaar neemt de bevolking sneller toe dan de landbouwgrond, maar de medische verzorging en ontwikkelingshulp helpen de mensen desondanks te overleven. Wat te weinig wordt gedaan, is de hulp tot zelfhulp en zelfstandigheid.

Zelfs chaos en burgeroorlog remmen de bevolkingsgroei niet af

Het klinkt als een paradox: hoe armer en chaotischer een land is, des te sneller neemt de bevolking toe. Wanneer dus door het toenemende verschil tussen rendabiliteit en bevolkingsaantal het aantal oorlogen om bronnen zal toenemen, betekent dat nog lang niet dat dan de bevolking weer afneemt. Integendeel: steeds weer verbazingwekkend is dat juist in de oorlogslanden het geboortecijfer extreem hoog is (buiten Afrika is dat vooral te zien in Irak en in Afghanistan).

Somalië is een perfect voorbeeld voor deze paradox. Nauwelijks een land ter wereld staat meer voor het begrip “failed state” dan Somalië. Piraterij aan de kust, vervallende infrastructuur, nauwelijks landbouw, veel woestijn, droogteperiodes, lokale gangstervorsten, brute radicaalislamitische terreurorganisaties (zoals de Al-Shabaab-milities, die net zo wreed zijn als Boko Haram, de “Islamitische Staat” of Al-Qaida) – geen land is in een vergelijkbare samenleving met louter negatieve eigenschappen terechtgekomen. Desondanks neemt de bevolking enorm toe.

In 1950 had Somalië een bevolking van slechts 2,2 miljoen inwoners. Nu heeft het land 11 miljoen inwoners. Met een vruchtbaarheidscijfer van 6,4 geboortes per vrouw zal het land tegen 2050 ongeveer 27 miljoen inwoners hebben.

Terreur, armoede, ziektes en hongersnoden zullen in de toekomst de bevolkingstoename van Afrika niet afremmen. Want in nood grijpt altijd weer de internationale gemeenschap met haar crisis- en ontwikkelingshulp in. Alleen bij toenemende welvaart en trek naar de steden evenals bij de gelijktijdige onderwijsgroei zal het geboortecijfer dalen. Maar hoe groot is de waarschijnlijkheid dat men heel Afrika op deze weg brengt?

Probleemstaat Nigeria – weldra de op twee na grootste natie op aarde

Het bevolkingsrijkste land van Afrika is Nigeria. Het heeft een vruchtbaarheidscijfer van 5,65 geboorten per vrouw. Van 1997 tot 2006 nam de bevolking van 89 miljoen naar meer dan 140 miljoen toe. Uit een schatting van vorig jaar bleek de bevolking 186 miljoen te zijn. tot het jaar 2050 zal Nigeria´s bevolking tot 398 miljoen zijn toegenomen en zodoende de VS ingehaald hebben. Omstreeks het jaar 2100 zou Nigeria volgens Amerikaanse schattingen een bevolking van 700-800 miljoen kunnen hebben en zodoende qua bevolkingsaantal het op twee na grootste land ter wereld zijn.

Nigeria heeft in absolute cijfers de grootste economie in Afrika. Dat ligt vooral aan de bronnen zoals aardolie en aardgas. Maar net als in bijna alle andere landen op aarde komt juist de winst van zulke economische takken zelden ten goede aan de hele bevolking. De verschillen tussen arm en rijk zijn schokkend, de criminaliteit en de corruptie extreem hoog.

Bovendien woedt in enkele regio´s de radicaalislamitische terroristische groepering Boko Haram, die, net als ISIS in Syrië, verantwoordelijk is voor moord en verschrikking. De etnische en religieuze diversiteit van het land bevat een groot conflictpotentieel. Niet vergeten is de gruwelijke oorlog in Biafra (1967-1970), die wereldwijd  symbool stond voor de ellende en de honger in Afrika.

Ongeveer 70% van de bevolking is nog steeds werkzaam in de landbouw. De meesten bedrijven subsistentie-economie. Ze zorgen voor zichzelf en hun familieclans. De Nigeriaanse landbouw zal alleen maar kunnen dromen van een grote exportindustrie. Het opbrengstvermogen zal nauwelijks gelijke tred kunnen houden met de toenemende bevolking.

De toenemende verstedelijking van Nigeria heeft geleid tot onbeschrijflijke slums, die aan de kust en rondom de hoofdstad Lagos te vinden zijn. Nu al is Lagos met ongeveer 18 miljoen inwoners de bevolkingsrijkste stad van Afrika (afhankelijk van hoe je de buitengrenzen van de stad Caïro definieert). Aan de rand van Lagos wonen ongeveer 100.000 mensen in een slum genaamd Makoko, waar de inwoners hun hutten op houten palen in het water van een lagune hebben gebouwd.

Angola: Voorbeeld voor armoede ondanks rijkdom

Zelfs als de omstandigheden optimaal zijn, omdat er veel bodemschatten en veel geschikte landbouwgrond is, zoals in Angola het geval is, komt het niet tot een duurzame ontwikkeling waaraan de meerderheid van de bevolking kan participeren.

De hoofdstad van Angola heet Luanda. De stad heeft inclusief voorsteden ongeveer 7 miljoen inwoners. Vanwege de aardolie-export en Chinese investeringen in de infrastructuur is Luanda de “Boom Town” van Afrika geworden. De prijzen voor huren en levensonderhoud zijn zo exorbitant hoog, dat de stad voor expats de duurste van de wereld is geworden. Daarmee is Luanda duurde dan Berlijn (10^e plaats), New York (9^e plaats), Sjanghai (8^e plaats), Genève (7^e plaats), Seoel (6^e plaats), Singapore (5^e plaats), Zürich (4^e plaats), Tokio (3^e plaats) en Hongkong op de 2^e plaats (zie berichten op “Spiegel-Online” en “Focus-Online”).

Hoe komt het dat de stad van een Afrikaans land zo duur geworden is? Welnu, de prijzen zijn vooral gericht op buitenlanders, de expats, die als toeristen of voor hun werk naar Luanda komen. Het antwoord op de vraag waarom de prijzen zo naar boven werden gedreven, is eenvoudig te beantwoorden: daarvoor hoef je alleen maar te kijken naar de globale corruptie-index (CPI). In 2016 stond Angola in de ranglijst op de 164^e plaats. Daarmee is Angola corrupter dan de meeste andere Afrikaanse landen en behoort het tot de meest corrupte landen op aarde. Zelfs in Kongo is minder corruptie. Oner Angola staan nog burgeroorlog-landen zoals Eritrea, Irak, Afghanistan, Libië, Soedan, Syrië en Somalië, evenals beruchte speciale gevallen zoals Noord-Korea. Behalve corruptie hebben onzinnige Chinese onroerend goed projecten de prijzen laten stijgen. Rondom Luanda bevinden zich nieuw gebouwde spooksteden, lege woongebieden, die de indruk wekken alsof ze uit China geïmporteerd werden. Slechts weinig Angolezen kunnen het zich veroorloven daar naartoe te trekken.

Welke ontwikkelingskans heeft Angola dus? Wat betreft de corrupte elite zal het fantastisch bergop blijven gaan. De aardolie wordt geëxporteerd. De rest wordt geïmporteerd. Wat betreft de gewone bevolking heeft Angola geen kans op een betere toekomst. Want het probleem van de corruptie bestaat daar al vele jaren en is niet minder geworden. Angola zal een arm land van een arm continent blijven – ondanks zijn bodemschatten.

Europa zal zich op de verandering in Afrika instellen – of ten onder gaan

Europa heeft maar twee mogelijkheden hoe om te gaan met de bevolkingsexplosie in Afrika. Of ze investeert in het vermogen tot zelfhulp van Afrika en beschermt zich tegelijkertijd tegen massa-immigratie via de Middellandse Zee. Of Europa stelt zich open voor een massa-immigratie uit Afrika. Dan kan men zich vermoedelijk instellen op de grootste exodus van de menselijke geschiedenis. Voor internationale concerns, die constant hun loonkosten willen drukken, zou de opening voor Afrikaanse immigranten een aanwinst zijn. Want dan zou de Europese industrie haar productie naar landen met lage lonen hoeven verplaatsen. Dan zou de wereld van de lage lonen naar ons toekomen. Europa zou vervallen tot het niveau van een drempelland.

Als je de VN-bevolkingsplannen, de ideologie van de multinationale concerns, de politiek van de internationale NGO´s en de agenda van de mainstream media bekijkt, dan wordt duidelijk welke kant Europa op wordt gedrongen. In Duitsland en Europa schijnt men zich nog niet van de gevaren van deze ontwikkeling bewust te zijn.

Bron:
www.freiewelt.net
Auteur: Instituut voor Strategische Studies Berlijn

Vertaald uit het Duits door:
E.J. Bron
(www.ejbron.wordpress.com)