Emigranten: “Afrika zal zichzelf vernietigen”

(Door: Marc Dassen – Vertaling: E.J. Bron)

Wat zijn de werkelijke oorzaken van Afrika´s armoede? Te weinig ontwikkelingshulp uit Europa? Nee, zeggen twee Duitsers, die vier jaar lang door het continent getrokken zijn. Het reisverslag van de uit het Beierse Sauerlach afkomstige wereldreizigers Thomas Lehn (58) en Constanze Kühnel (45) maakt korte metten met menige mythe die veel Europeanen nu nog aanhangen. Voornamelijk met het geloof dat men de problemen van Afrika met geld of de transfer van Europese techniek of Duitse knowhow zou kunnen oplossen. Het “zwarte continent” heeft te kampen met moeilijkheden, die niet zo eenvoudig met onze denkwijze aangepakt of opgeheven kunnen worden, schetst het emigranten-stel in de “Merkur”.

Hun ervaringen van de laatste vier jaar ter plaatse zijn zodoende volledig in tegenspraak met het denken van de Duitse regering, die onlangs de samensmelting van de ontwikkelingspolitiek en de “defensiepolitiek” heeft aangekondigd. Voorbeeldig ook Angela Merkel, die in haar zaterdag gepubliceerde podcast eiste dat de al lang mislukte beginselen van de subsidie en kredietverlening nog uitgebreid zouden moeten worden. “Hier zie ik een plicht voor heel Europa”, aldus Merkel letterlijk. Het al in het coalitieakkoord geëiste “Marshallplan voor Afrika” zou erbij moeten helpen dat het continent “mogelijk economische dynamiek kan ontplooien”. En opnieuw zouden wij Europeanen ertoe zijn geroepen om deze dynamiek veilig te stellen, want dit zou “in principe een taak van de ontwikkelde wereld zijn”.

Afrika moet zichzelf helpen

Wat het echtpaar over de toestanden in Afrika en vooral over de oorzaken van de armoede, het gebrekkige onderwijs en de zich nog altijd voortslepende ontwikkeling van veel Afrikaanse landen weet te vertellen, is voor diegenen die thuis gebleven zijn in veel gevallen opmerkelijk – niet in de laatste plaats, omdat in het kader van de nog steeds voortdurende asielcrisis ook de vraag naar de oorzaken in de zogenaamde “herkomstlanden” steeds vaker wordt gesteld. De wereldreizigers berichten niet zonder bitterheid over de toestanden daar:

“Wij houden van Afrika. Maar het frustreert ons compleet om te zien hoe dit continent zichzelf zal vernietigen.”

De beide hebben op hun reis met meer dan 1000 mensen gepraat. Ze hebben daarbij zowel de levensrealiteit van de arme boeren in Kongo leren kennen als die van de multimiljonair in Zuid-Afrika. Van deze schat aan ervaring zou menig autoriteit kunnen profiteren, bijvoorbeeld de Duitse Vereniging voor Internationale Samenwerking, maar het echtpaar heeft het gevoel dat hun medewerkers hier niets van willen weten, omdat zijn inzichten de tegenwoordig – zie Merkel – door de politiek gewilde logica tegenspreken. Lehn en Kühnel hebben vooral over de zogenaamde ontwikkelingshulp een duidelijke mening:

“Die hele ontwikkelingshulp is uiteindelijk een businessmodel, dat ook in Duitsland arbeidsplaatsen creëert.”

Frustratie over het “niet willen weten” van de politiek is in het interview met de beiden merkbaar. En ook de ignorantie in de berichtgeving zijn ze beu:

“De naïeve omgang van Europese media met dit thema verbaast ons zeer. Er worden tig miljoenen euro zinloos weg gegooid, ter plaatse wrijven de machtigen zich in hun handen en niemand hier snapt het. Komisch genoeg zijn Afrikaanse presidenten de rijkste ter wereld, hun volkeren echter straatarm. Dat maakt ons woedend en verdrietig”.

“Compact” heeft in het gesprek met de Duits-Congolese patriot, politicus en blogger Serge Menga al zeer gelijksoortige opvattingen vernomen. Ook hij is van mening dat in Afrika corrupte dictators hun zakken volproppen en dat Europa daar actief aan meedoet. Hoe verrassend is het, dat mensen met echte ervaring in dit opzicht het met elkaar eens zijn, maar dat de Duitse regering deze feiten consequent negeert? En zelfs de ontwikkelde Afrikanen ter plaatse schijnen de mening van de critici te delen. Mevrouw Kühnel zegt:

“Wij hebben daar ook over gediscussieerd met gestudeerde Afrikanen. Eentje vertelde ons: ´Houd eindelijk op met ontwikkelingshulp – wij moeten zelf door het tranendal gaan om op eigen benen te staan”

Hoe zinloos de zogenaamd goedbedoelde ontwikkelingshulp in de armste regio´s van Afrika in rook opgaat, daarvoor heeft ook haar man een zeer aanschouwelijk voorbeeld paraat, dat waarschijnlijk zeker geen op zichzelf staand geval is. Hij vertelt:

“In een dorp hebben ontwikkelingswerkers een thermo-oven geïnstalleerd. Die maakt gebruik van zonnewarmte en bespaart de vrouwen het gemeenschappelijke gierst stampen. Het idee erachter was om de dorpsvrouwen tijd voor andere dingen te geven. Alleen: die hebben helemaal niets anders te doen, omdat efficiëntie in Afrika geen rol speelt – het gierst stampen was de dagelijkse maatschappelijke gebeurtenis, en dat heeft men van hen afgepakt. Op een bepaald moment ging de oven kapot. Niemand vond het erg. Men leefde gewoon verder zoals in de tijd voor de oven.”

Voor het echtpaar uit Beieren is na vier jaar Afrika aan den lijve te hebben ondervonden heel duidelijk:

“Het probleem is dat wij met onze Europese denkwijze de zaken aanpakken, een denkwijze die lichtjaren ver verwijderd is van de Afrikaanse.”

De lange mars naar het noorden

De oorzaken voor armoede en onderontwikkeling zijn er niet, zoals door velen graag wordt gesuggereerd, in gelegen dat Duitsland of Europa het continent uitbuiten of niet genoeg ontwikkelingshulp verlenen, eerder integendeel. De ware kern van het probleem bestaat erin dat Afrika – op grond van een gebrekkige respectievelijk niet aanwezige onderwijscultuur – helemaal geen basis heeft waarop de een of andere economische groei zou kunnen plaatsvinden. De basis voor efficiëntie en productiviteit ontbreekt. Daarom kan het helemaal niet anders zijn dan zoals het nu loopt: geldbetalingen uit ander elanden sijpelen weg in een moeras, dat beheerst wordt door stamhoofden en dictators:

“School is puur uit het hoofd leren”, zegt het echtpaar…

“… met als gevolg dat de meeste Afrikanen geen gevoel voor logisch denken ontwikkelen. Daar zijn ze helemaal niet in geïnteresseerd. Ze plannen niet, maar leven in het hier en nu. Daar sta je soms versteld van te kijken, zelfs bij gestudeerden. Daarom bestaat er in Afrika geen ondernemende middenstand en zodoende nooit genoeg banen.”

Zoals al gezegd: Afrika moet zichzelf aan de eigen haren uit de puree trekken – de wereld kan, als hij werkelijk wil helpen, er alleen maar over nadenken of er mogelijkheden van ontwikkelingssamenwerking bestaan die uiteindelijk niet als “businessmodel” in de eerste plaats in het eigen belang zijn. En terwijl de internationale politiek de groeve steeds dieper graaft, rolt de volgende volksverhuizing op Europa af. Thomas Lehn weet na zijn ervaringen zeker:

“De 1,1 miljard inwoners zullen tot het eind van deze eeuw 5 miljard worden, nu al is 60% jonger dan 15 jaar, voor wie er echter nog scholen nog werk zijn. Ieder project wordt zo een misdruk (…) Dat wil zeggen, uiteindelijk zal er een enorme volksverhuizing komen – daarbij is hetgeen we nu dagelijks in de Middellandse Zee meemaken slechts kinderspel.”

Home sweet Home

Eind februari wil het globetrotter-echtpaar weer terugvliegen naar Afrika, om van daaruit naar het noorden te reizen, via het Arabisch schiereiland naar Pakistan, India en Rusland. Zojuist aangekomen in Duitsland hebben beide gemengde gevoelens.

Positief, vooral na de ervaringen van de afgelopen jaren, is voor beide dat in Duitsland nog steeds orde, stiptheid en efficiëntie heersen. De binnenkomst in Duitsland ging snel en ongecompliceerd:

“Slechts een sensationele 35 minuten na de landing van ons vliegtuig zitten we al in de trein naar Sauerlach! Uitstappen, paspoortcontrole, bagage pakken, douane, ticketverkoop – dat gaat snel. In windhoek zou datzelfde minstens twee uur duren.”

Duitsland is eveneens lichtjaren ver verwijderd van de hygiënische toestanden in Afrika, wat een grote opluchting is, want “in Afrika stik je in het vuil”, aldus Thoma Lehn. En verder: “Tot 80% zijn daar geen toiletten. Hier, in Duitsland: dat is een andere wereld.” Lehn en Kühnel schijnen er vooral verbaasd over te zijn dat ze niet – zoals blijkbaar gebruikelijk in Afrika – constant bestolen worden:

“We zetten onze koffers naast de deur in de trein, gaan twee banken verderop zitten. En ook na meer dan twintig stations staat de bagage er nog – doet dat maar eens in Kaapstad of zo…”

Wat hen echter het meest opviel, was de stilstand in Duitsland:

“Er schijnen veel dingen niet veranderd te zijn – de bondskanselier is nog steeds dezelfde en Bayern München is nog steeds Duits kampioen.”

Als het nog lang bij de stilstand in de regering blijft, dan zullen de beide het verschil met Afrika vermoedelijk alleen nog kunnen merken aan het weer…

Bron:
www.compact-online.de
Auteur: Marc Dassen

Vertaald uit het Duits door:
E.J. Bron
(www.ejbron.wordpress.com)