ANC wil scoren met onteigening

Een Rooibos tea-farm in Zuid-Afrika.

(Door: Johannes Dieterich – Vertaling: E.J. Bron)

Zuid-Afrika´s regeringspartij is niet overtuigd van haar eigen plannen – een analyse

De geest is uit de fles. Zuid-Afrika´s parlement wil er naartoe werken dat landbezit in het vervolg ook zonder schadeloosstelling onteigend kan worden: dat in ieder geval hebben de volksvertegenwoordigers onlangs met grote meerderheid in Kaapstad besloten. De door de regeringspartij ANC en meerdere kleinere oppositiepartijen ondersteunde bedoeling veroorzaakte prompt nervositeit op de markten: voor het eerst sinds weken verloor de Zuid-Afrikaanse munt aan waarde, de aandelenkoersen daalden. Een “Afriforum” genaamde belangengroepering van blanke Zuid-Afrikanen kondigde een internationale campagne tegen de plannen aan – alsof de nieuw gekozen en bejubelde president Cyril Ramaphosa nog niet genoeg problemen zou hebben op te lossen.

De ongelijke landverdeling behoort tot thema´s aan de Kaap waarover het meest emotioneel wordt gedebatteerd: ook 24 jaar na het einde van de Apartheid is nog altijd 73% van de landbouwgrond in het bezit van blanke boeren. Sinds 1994 werd nauwelijks 15% herverdeeld – veel te weinig in de ogen van de zwarte bevolkingsmeerderheid, waarvoor landbezit behalve een economische ook een symbolische waarde heeft. Per slot van rekening werden de Afrikanen door de Europese binnendringers van hun land beroofd, destijds hadden zij ook geen schadevergoeding gekregen.

Het tot nu toe bij de landverdeling gehanteerde principe van de “bereidwillige koper” en “bereidwillige verkoper” bleek in de praktijk te duur te zijn: de staat kan het zich niet permitteren om tegen marktprijzen land van de blanke boeren te kopen.

Maar de onteigening van bezit is in de Zuid-Afrikaanse grondwet verboden: Artikel 25 moet nog gewijzigd worden; de daarvoor benodigde twee derde meerderheid kon het ANC met ondersteuning van de kleine oppositiepartijen echter halen.

Verleden jaar nog had het ANC zich in het parlement nog tegen onteigeningen zonder schadevergoeding uitgesproken: de leiding van de regeringspartij vreesde blijkbaar de reactie van de investeerders. Intussen heeft zich echter een andere berekening op de voorgrond gedrongen: komend jaar vinden er verkiezingen plaats, waarbij het ANC moet vrezen zijn meerderheid kwijt te raken.

De “Economic Freedom Fighters” (EFF) zijn bijzonder gevaarlijk geworden, een partij van jonge boze zwarten, die zich de herverdeling van het onrechtvaardige landbezit helemaal boven in haar vaandel heeft geschreven. Zij probeert het ANC nu met haar initiatief de wind uit de zeilen te nemen.

Belangrijke delen van de leiding van het ANC beschouwen in principe het initiatief nog steeds als niet nodig: want de ervaringen in de buurlanden, vooral in Zimbabwe, tonen aan dat met de herverdeling alleen nog niets bereikt wordt. Als het land na de onteigening braak ligt of agrarisch nauwelijks productief is, wordt de herverdeling een catastrofe. Zimbabwe heeft zichzelf op deze wijze vernietigd.

De pragmatische vleugel rondom Ramaphosa lukte het al op de ANC-conferentie in december en daarna in het parlement opnieuw om nog een klein zinnetje toe te voegen aan het onteigeningsbesluit: “Zolang daarmee niet de agrarische productiviteit bedreigd wordt”, wordt daarin gezegd. Op deze wijze hebben de pragmatici weliswaar een deurtje opengehouden, maar zo kruipt de geest ook niet weer terug in de fles.

Bron:
www.fr.de
Auteur: Johannes Dieterich

Vertaald uit het Duits door:
E.J. Bron
(www.ejbron.wordpress.com)