Geldschieter Europa moet Morsi afrekenen op zijn daden

Europa wil Egypte miljardenhulp geven om de democratie op te bouwen. Egyptisch president Mohammed Morsi presenteert zich aan de buitenwereld als gematigd. Ondertussen werkt hij aan een bewust doorgevoerde politiek van islamisering.

Er is in Europa grote ophef ontstaan over een bedrag van vijf miljard euro dat de Europese Unie in principe Egypte heeft toegezegd. Een gelijke discussie laaide vorig jaar al op in de Verenigde Staten die Egypte sinds het vredesverdrag van Camp David jaarlijks voor ruim 1,2 miljard dollar militair materieel en moderne technologie leveren.

Nadat de Egyptische Moslimbroeders samen met de salafistische al-Nur partij overtuigend de parlementsverkiezingen hadden gewonnen en de uit de gelederen van de Moslimbroeders voortkomende Mohammed Morsi de nieuwe Egyptische president werd, kon men er niet langer omheen dat de langzaam zichtbaar wordende contouren van het nieuwe democratische Egypte anders waren dan door velen gehoopt. Geconfronteerd met deze niet te loochenen realiteit werd het een politieke mantra te bezweren dat de Moslimbroeders gematigd waren geworden en hun in religie gedrenkte ideologische veren hadden afgelegd.

Twee gezichten

Velen zowel binnen als buiten Egypte verdachten de Moslimbroeders er echter van dat ze twee gezichten hadden waarbij een masker van gematigdheid en tolerantie een geheime andere agenda moest verbergen. Morsi leek de verpersoonlijking hiervan doordat hij op de internationale bühne verantwoordelijke, op het eerste gezicht prowesterse posities leek in te nemen, maar die hij vervolgens binnen Egypte zelf op andere wijze verzilverde. Toen in augustus 2012 jihadistische groeperingen zestien Egyptische soldaten doodden in de Sinaï-woestijn, stuurde Morsi het Egyptische leger erop af, wat in westerse hoofdsteden goedkeurend werd ontvangen. Gelijk daarop echter ontsloeg hij een groot aantal generaals en werden meer dan vijftig (hoofd)redacteuren van Egyptische kranten vervangen door collega’s die minder kritisch ten opzichte van de Moslimbroeders stonden. Morsi leek erop te rekenen dat de westerse opluchting over zijn politiek in de Sinaï, clementie uit het Westen zou opleveren voor zijn binnenlandse politiek.

Sneltreinvaart

Deze inschatting bleek in grote lijnen juist en hetzelfde beleid werd eind 2012 herhaald na de jongste vijandelijkheden tussen Israël en Gaza, toen vooral door Egyptische bemiddeling een wapenstilstand werd gesloten. Europese politici buitelden over elkaar heen in lofprijzing die nog niet was verstomd toen Morsi per presidentieel decreet aankondigde zichzelf buitengewone bevoegdheden toe te kennen die zijn besluiten zelfs immuun maakten voor het Egyptisch Constitutioneel Hof. Dit alles diende vooral om in sneltreinvaart een nieuwe Egyptische grondwet in te voeren die op 15 december 2012 per referendum door een meerderheid der Egyptenaren werd goedgekeurd. De tekst behoudt het artikel waarin staat dat ‘de principes van de sharia de belangrijkste bron van jurisprudentie zijn’. Nieuw zijn de toegevoegde precisering van die principes en de bepaling dat ‘de hoge raad van clerici van de al-Azhar moet worden geconsulteerd in zaken die verband houden met de sharia’. Aangezien de sharia alle facetten van staat, samenleving en politiek bestrijkt, geeft dat de religieuze geleerden een vetorecht bij vrijwel iedere nieuwe wetgeving. Dat plaatst vraagtekens bij Morsi’s recente bewering dat hij geen theocratie nastreeft.

Absolute trouw

Seculiere kringen en partijen in Egypte vragen zich trouwens af hoe groot de invloed van Mohammed Badei – de leider van de Egyptische Moslimbroeders, die de ‘Murshid’ wordt genoemd – eigenlijk is op de Egyptische president. Bekend is dat binnen de structuur van de Moslimbroeders leden absolute trouw en gehoorzaamheid zijn verschuldigd aan de Murshid. Het is niet toevallig dat bij de massale demonstraties tegen president Morsi eind vorig jaar demonstranten de leuze scandeerden dat ze ‘het regime van de Murshid ten val wilden brengen’.

Terwijl binnen Egypte zelf alle signalen wijzen in de richting van een bewust doorgevoerde politiek van voortschrijdende islamisering, tracht Morsi voor buitenlands gebruik een beeld van gematigdheid op te houden omdat zijn land dringend verlegen zit om westerse financiële steun. De Egyptische economie verkeert in een rampzalige situatie en volgens deskundigen zal Egypte over enkele maanden zijn voedselimport niet meer kunnen betalen.

Antisemitische uitspraken 

De Egyptische president lijkt bij zijn imago-opbouw weliswaar te worden ingehaald door antisemitische uitspraken die hij in maart en september 2010 deed in interviews aan de Arabische zender, al-Quds. De krant The New York Times kreeg onlangs een video in handen van een toespraak die Morsi in die periode gaf. Hij behoorde toen tot de leiders van de Moslimbroederschap en riep de Egyptenaren op “onze kinderen en kleinkinderen op te voeden in haat’’ tegen Joden en zionisten. Enkele maanden later noemde hij op de Egyptische televisie zionisten, ”die bloedzuigers die de Palestijnen aanvallen, die oorlogshitsers, de afstammelingen van apen en varkens’’.

Ongeloofwaardig

De uitspraken veroorzaakten grote opschudding omdat ze uit de mond kwamen van een man die thans president is van het grootste Arabische land. De verdediging van Morsi dat zijn uitspraken uit hun context zijn gerukt, is ongeloofwaardig omdat de hele context antisemitisch was. Opvallend hierbij is vooral dat er binnen Egypte zelf – ook uit seculiere en liberale kringen – nauwelijks kritiek wordt vernomen op de antisemitische uitspraken van Morsi, wat lijkt te suggereren dat dit gedachtegoed binnen de Egyptische samenleving gemeengoed is. Analyticus Jeffrey Goldberg van het Amerikaanse Bloomberg concludeerde onlangs dat “het ook binnen de hoogopgeleide elites van Egypte volstrekt acceptabel is de Joden te demoniseren’’.

De vraag is thans hoe Europa hierop dient te reageren waarbij Michael Oren, de Israëlische ambassadeur in Washington, argumenteert dat Morsi dient te worden afgerekend op zijn daden en niet op zijn woorden. Egypte, dat van oudsher een voortrekkersrol speelt binnen de Arabische wereld, zit wanhopig verlegen om westerse leningen en investeringen. Vooral Europa kan het zich vanwege de geografische nabijheid niet veroorloven dat dit land met negentig miljoen inwoners wegzakt in totale chaos. Europa kan echter zijn morele gehalte inhoud geven door aan deze leningen harde voorwaarden te stellen waarbij zowel de binnenlandse als buitenlandse koers van de nieuwe Egyptische leiders wordt gevolgd.

Moeder en kinderen in cel

Enkele weken geleden veroordeelde het gerechtshof van Beni Suef, dat ongeveer honderd kilometer ten zuiden van Caïro ligt, een moeder met zeven kinderen allen tot vijftien jaar gevangenisstraf omdat het hele gezin zich tot het christendom had bekeerd. Dit zijn daden en geen woorden waarop Europa de nieuwe Egyptische bestuurders dient af te rekenen. En wel zonder aarzeling of dubbelhartigheid.

Martin Janssen is een Nederlandse arabist die woont in de Jordaanse hoofdstad Amman.

Bron:

http://www.tertio.be/sitepages/index.php?page=archief&t=262