Rémi Brague: : “Het islamitische volk is het meest belogen volk ter wereld”

De filosoof Rémi Brague praat in een interview met de Oostenrijkse krant “Die Presse” over de herontdekking van het begrip kruistocht in de 19^e eeuw, de grenzenvan de Arabische invloed op het Avondland en de onwetendheid van de islam tegenover het christendom.

Die Presse: Enige tijd geleden werd u in een Franse televisie-uitzending woedend, toen een meneer verklaarde dat het Westen via de omweg over de islamitische wereld kennisgemaakt zou hebben met de Antieke kennis. Waarom was u toen zo boos?

Rémi Brague: In de 9^e eeuw werden in Bagdad en andere streken veel Griekse werken over wiskunde, geneeskunde, filosofie, astronomie en astrologie in het Arabisch vertaald. Toen het Westen aan het einde van de 11^e eeuw zich voor deze dingen begon te interesseren, was het in de door de Arabieren veroverde gebieden, in Spanje of Sicilië, de gewoonte om de werken vanuit het Arabisch te vertalen wanneer men de originele Griekse manuscripten niet kon vinden. Vroeger werd deze Arabische invloed verwaarloosd. Nu wordt hij overdreven. Men zou echter de ene fout niet door de andere moeten vervangen, maar door het tegendeel van een fout. Als men spreekt van de bijdrage van de islam tot de ontwikkeling van de cultuur van het Avondland, zoals op dit moment gebeurt, moet men bovendien duidelijk maken wat men bedoelt. Bedoelt men de door de islam beïnvloede civilisatie, dan klopt het. Bedoelt men de islam als religiegemeenschap, dan was de bijdrage gelijk nul.

Die Presse: In hoeverre?

Rémi Brague: Geen enkele Arabische vertaler van de 9^e eeuw was moslim. Het waren allemaal christenen, op een of twee na, die behoorden tot de gemeenschap van de Sabiërs. Ook anders zijn er geen moslims bekend, die voor studiedoeleinden een niet-islamitische taal geleerd zouden hebben. Met één enkele uitzondering in de 11^e eeuw – Al-Biruni, een filosoof, die ik zeer bewonder, aan  wiens orthodoxie men echter kan twijfelen. Hij verbleef aan het hof van de Afghaanse prins Mahmud van Ghazni. Deze heerser verzamelde geleerden zoals anderen postzegels verzamelen, ze mochten zijn hof niet verlaten. Toen de prins India binnenviel, profiteerde Al-Biruni daar echter van om Sanskriet te leren en met de geleerden daar te discussiëren. Hij schreef zelfs een prachtig, geheel objectief boek over de wereld van de Hindoes. Maar dat was de uitzondering, die de regel bevestigt.

Die Presse: Waar komt de door u bekritiseerde overwaardering  van de “islamitische” bijdrage tot de ontwikkeling van het Avondland vandaan? Van islamitische wetenschappers?

Rémi Brague: In het algemeen is het veelmeer de wederzijdse beweging – de islamitische wereld haalt van westerse wetenschappers de argumenten, die het hen toestaan zichzelf serieus te nemen. Dat was vroeger ook al zo. Het beste voorbeeld daarvan is een boek van de radicaal antichristelijke religiewetenschapster en nationaalsocialiste Sigrid Hunke, die ook gewerkt heeft voor het SS-vooroudererfgoed. Ze plaatste de islam als mannelijke religie tegenover de week geworden slavenreligie christendom. Wat betreft de beslissende bijdrage van de islam aan de cultuur van het Avondland, verbaas ik mij er alleen over hoezeer deze legende op dit moment onder amateur islamexperts verbreid is. Het aantal islamexperts is vreemd genoeg tussen de 10 en de 12^e september 2001 vertienvoudigd. Tegenwoordig moet men onderscheid maken tussen islamwetenschappers en diegenen, die zeggen dat ze islamwetenschappers zijn – dat zijn helemaal niet dezelfde.

Die Presse: Wanneer islamitische landen aan zichzelf vleiende toeschrijvingen toekennen, zou datzelfde ook met negatieve westerse zelfbeelden moeten functioneren. Is niet ook het beeld van de “kruistocht” een westers exportproduct?

Rémi Brague: Ja, dat is zelfs een bijzonder spannend voorbeeld. De islamitische wereld was de kruistochten helemaal vergeten. Pas in de 19^e eeuw heeft een in het Arabisch vertaald Frans verhaal over de kruistochten van een zekere Joseph François Michaud hen weer aan ze herinnerd. De Arabische vertaler moest daarbij nieuwe woorden voor kruistocht en kruisvaarder vinden, in het Arabisch bestonden er geen woorden voor! Een reden daarvoor is, dat de Arabieren, Turken, Koerden destijds het nieuwe karakter van deze oorlogen niet herkenden. Ze waren al eeuwenlang in oorlog met Byzantium en in het Byzantijnse leger vochten ook Europese huurlingen – ze dachten toen, dat het deze keer alleen een beetje meer Europeanen zouden zijn dan anders. De tweede reden: Niet de kruisvaarders hebben de Kalief van Bagdad slapeloze nachten bereid, maar de Fatimiden in Egypte. De roem van Saladin, die we ook kennen uit “Nathan der Weise” van Lessing, is in de eerste plaats afkomstig van zijn overwinning op de Fatimiden, de overwinning op de kruisvaarders was eerder bijzaak. Een groot deel van het beeld, dat men in het Midden-Oosten van de kruistochten heeft, is dus een door het Westen geïnspireerde constructie. En het wordt helemaal absurd, als de kruistochten als eerste etappe van de kolonisatie gezien worden. Het islamitische volk is het meest belogen volk ter wereld. En als domkoppen zoals Bush dan ook nog van kruistochten spreken… Dat was, zoals altijd, nou net datgene dat hij niet zou hebben moeten zeggen.

Die Presse: Bedoelt u, dat Europa zijn eigen zelfhaat exporteert?

Rémi Brague: Ja, Europa is op het idee gekomen om zichzelf te haten, op grond van een, zoals ik theologisch zou zeggen, berouw zonder absolutie. Slavernij, inquisitie, kruistochten, de verovering van Zuid-Amerika, de hele Europese geschiedenis wordt gezien als een oneindig vervolg van misdaden. Wat niet fout is. Maar laat mij eens één civilisatie zien, die de mogelijkheid had op anderen invloed uit te oefenen en alleen goede dingen gebracht zou hebben. Stelt u zich eens de liefste van alle olifanten en de slechtste van alle muizen in een porseleinwinkel voor. Wat zal er gebeuren? Goed, Europa was geen lieve olifant – maar het was een olifant.

Die Presse: Europa´s historische eigen aard ligt voor u in haar “excentrieke identiteit”, de nieuwsgierige verwerven van vreemde dingen zonder het te vernietigen, zoals de Romeinen dit deden met de Griekse cultuur. Kan deze “excentrieke identiteit” niet ook zelfvernietigend worden als de standvastigheid daarvoor ontbreekt?

Rémi Brague: Een hele goede vraag. Het vermogen om culturele elementen te behouden zonder hun andersheid te vernietigen, vooronderstelt, dat men met zichzelf in vrede is. Is men dat niet, dan zijn er twee mogelijkheden: Of u sluit zich af of u neemt alles op, in de onbewuste wens dat het vreemde je mag vernietigen. Europa nadert het punt waar het niet eens meer kan accepteren dat het anders is. Laat me een ander beeld gebruiken: In zee leven kwallen, mosselen, gewervelde dieren. Als we geen kwal willen zijn, kunnen we een mossel zijn. Dan zijn we beschermd, maar onbeweeglijk, hard van buiten, week van binnen. Of we zijn echter slim genoeg om het pantser te verinnerlijken, een gewerveld dier te worden. Dat maakt ons veel kwetsbaarder, maar geeft ons ook een ongelooflijke beweeglijkheid. Op dit moment vrees ik, dat Europa of een kwal of een mossel wordt.

Die Presse: Boomende koranlectuur, de belangstelling voor Mohammed-biografieën wijzen erop, dat Europa de nieuwsgierigheid nog niet vergeten is.

Rémi Brague: Wat de religie betreft, bestaat er een structurele asymmetrie. Het christendom weet niet wat het met de islam aanmoet. Dat leidt tot wantrouwen, maar ook tot belangstelling. De islam echter denkt precies te weten wat het christendom is, de koran zegt het immers. Het is voor hem een achterhaalde oude hoed. Daarom zijn er ook nauwelijks moslims, die het christendom echt goed kennen. Dat maakt de dialoog niet eenvoudiger.

Over Rémi Brague:

Brague: Europees denker met kennis van de Oriënt

Geboren in 1943 in Parijs, studeerde Rémi Brague filosofie, klassieke talen, later Hebreeuws en Arabisch. Sinds 1990 is hij professor voor Middeleeuwse en Arabische filosofie aan de universiteit van Parijs I, aan het Centre de recherche Tradition de la pensée classique; sinds 2002 bezet hij bovendien de Guardini-leerstoel aan de universiteit van München. Ook doceert hij in Pennsylvania, Boston, Lausanne en Keulen.

Zwaartepunten van zijn denken zijn de klassieke filosofie van de Antieken (Plato en Aristoteles) en de Middeleeuwse Hebreeuwse en Arabische filosofie. Hij vertaalt ook werken uit het Duits, Engels, Hebreeuws en Arabisch. In zijn latere werken houdt zich de universeel ontwikkelde godsdienstfilosoof vooral bezig met de identiteit van Europa, de oorsprongen van dit continent en haar huidige crises.

Bron:

http://diepresse.com/home/kultur/news/378506/Rmi-Brague_Das-islamische-Volk-ist-das-belogenste

Interview: Anne-Catherine Simon

Vertaald uit het Duits door:

E.J. Bron (www.ejbron.wordpress.com)