“The Songlines”

(Door: Vederso)

Vooraf. De aanleiding is de vraag van Wachteres iets te willen vertellen over mijn vermeende hippieperiode. Ja, ooit geloofde ik echt dat “Doors of Perception” van Huxley en geestverruimende middelen toegang gaven tot een groter bewustzijn en een betere wereld. Net zoals voor zo velen betekende 9/11 een ommekeer voor mij. Wel had ik al wel Ibn Warraq en Huntington gelezen, maar door de aanval op het World Trade Centre vielen de puzzelstukjes op z’n plek. Dat Bertus Hendriks er toevallig als “expert” een andere visie op na houdt, is zijn probleem. Hij zal zich nu ook wel eens achter de oren krabben dat de Syrische praktijk gruwelijk anders is dan de theorie van het “Gutmenschentum”. Dus, om een beetje tegemoet te komen aan de vraag van Wachteres, hier een stukje zoals dit verscheen op de helaas ter ziele gegane Amsterdam Post, maar bij toeval bewaard is gebleven.

Aan Prof. drs. G.B.J. VanFrikschoten had ik beloofd een stukje te schrijven over de Aboriginals in Australië, als een vervolg op “De Nobele Wilde” over de indianen in Canada. Het schrijven van dit stukje wil niet echt vlotten, hoewel ik eigenlijk wel weet wat ik er over wil zeggen. Kort samengevat: Ik vind het weglopen met de Aboriginalcultuur, zoals dat een tijd terug in de mode was, een typisch voorbeeld van het domme multiculturele denken. Een cultuur die als in een museum 50.000 jaar is blijven stilstaan, zich geen centimeter heeft ontwikkeld, als gelijkwaardig te beschouwen aan…. Wat zit ik hier eigenlijk voor moeite te doen? Uitleggen dat iedereen op zijn klompen kan aanvoelen dat ieder weldenkend mens nooit zou willen emigreren naar zo’n achterlijke cultuur?

Daar heb ik mij in vergist. Per toeval ontmoette ik iemand die elke cent die kon worden gespaard investeerde in het opkopen van lappen grond rond Alice Springs om het “terug te geven” aan de Aboriginals. Inmiddels weet ik niet hoever de uitvoering van het plan in deze Grote Sprong Voorwaarts in de Aboriginalcultuur is gevorderd. Wat ik wel weet, is dat deze idealist mensen wil dwingen te leven op een manier als duizenden jaren geleden en dat alleen vanwege de eigen romantische voorstellingen over wat het betekent een Aboriginal te zijn.

“De Aboriginalcultuur valt te vergelijken met de Taliban, maar dan anders”. Toen ik dat had gezegd, was het gesprek met de idealist eigenlijk afgelopen. Het idee dat de ‘topdogs’ in de woestijn rond Uluru (Ayers Rock) niet veel anders aan het doen zijn dan de moellahs in Kandahar, was bijna godslastering. Dat misbruik van kinderen er bijna algemeen is en aids een serieus probleem begon te worden, was onbespreekbaar. Dat moord en doodslag in Aboriginal gemeenschappen er regelmatiger voorkomen dan in de veroordeelde Australische, Westerse wereld, mag niet worden benoemd. Dergelijke problemen, zoals een clanhoofd die zijn hele familie terroriseert met zijn extra spierkracht, mogen niet ter tafel komen. In plaats daarvan wordt van ons verwacht vol bewondering te zijn voor de vaardigheid om mieren te vangen en ze boven een zelf gemaakt vuur te grillen. Wij westerlingen worden dan meteen met het verwijt geconfronteerd dat we niet meer weten hoe we zelf een vuurtje moeten maken om onze vis, zelf gevangen natuurlijk, net zo smakelijk te bereiden als in een drie sterren restaurant. De boodschap is: eigenlijk zijn wij met onze Wubbo Ockels een totaal achterlijk volk.

Iemand die heeft bijgedragen aan deze manier van denken was de grenzeloze snobist Bruce Chatwin. Een Engelse schrijver stammend uit een gegoed milieu en helemaal niet beantwoordend aan de links-liberale idealen en stijl van de generatie-68 en tegelijkertijd ook weer wel, reisde met zijn in Parijs gekochte, handgemaakte, in leer gebonden, blanco Moleskine dagboeken naar Australië. Met enige moeite zijn deze notitieboekjes na een faillissement van Moleskine in commerciële versies weer verkrijgbaar, ook in Nederland zover ik weet. Bruce Chatwin ging niet als een ordinaire toerist naar de binnenlanden van Australië. Nee, hij ging als een soort Livingstone op ontdekkingsreis en viel in dezelfde val als Margaret Mead, namelijk door een cultuur te idealiseren die zo ver van hem afstond dat hij deze onmogelijk zou kunnen doorgronden. Hij meende van wel en schreef er een boek over.

“The Songlines” (1987) beschrijft de onvoorstelbare eigenschap van Aboriginals om zich in de Australische woestijn te kunnen oriënteren. Een vaardigheid die men ook bezit als men zich op een plek bevindt waar men nog nooit is geweest. Hoe is dat in vredesnaam mogelijk en zou het iets kunnen zijn dat onze geciviliseerde maatschappij is kwijtgeraakt, waarnaar we misschien zelfs wel zouden moeten streven om het ons weer eigen te maken?

Als ik er over nadenk is het eigenlijk heel banaal. De Aboriginals hebben er 50.000 jaar over gedaan om hun wereld door middel van “songs” in kaart te brengen. Teksten die van ouder op kind mondeling werden overgedragen met de beschrijving van paden, “lines”, in het landschap en met beschrijvingen van omgevingskenmerken, zodat ieder die het versje kende het meteen zou herkennen en de weg zou weten. Meer is het niet en ieder die een bepaald versje niet in zijn hoofd heeft gestampt, is in die omgeving net zo verloren als ieder ander. Daar komt geen esoterische vaardigheid of kennis aan te pas, het is puur stampwerk. Schilderkunst van Aboriginals is ook niet meer dan de tekening van een landkaart aan de hand van een “songline”. Het is als het ware van bovenaf gezien de weg van A naar B. Dat die schilderkunst er heel kleurig en onverwacht uitziet, dat geef ik graag toe. Maar om het gelijkwaardig aan de Mona Lisa te willen stellen, dat zie ik toch heel anders.

Door:
Vederso
(voor www.ejbron.wordpress.com)