GRENZEN INTEGRITEIT MOETEN HELDER ZIJN. FRACTIEBIJSTAND MAG NIET NAAR VERWANTEN IN PERSOON

Marjolein Faber

(Door: Prof. mr. Dr. D.J. Elzinga)

Hieronder de reactie van prof. Elzinga in het blad “Binnenlands Bestuur” op de zaak Marjolein Faber:

Er is reden terug te komen op de kwestie-Marjolein Faber. Indirect adviseerde ik in die kwestie en kwam tot de conclusie dat hier een onverstandig besluit was genomen met een hoog integriteitsrisico. Maar ook kwam ik tot de conclusie dat het probleem wat ingewikkelder in elkaar steekt dan in de media is weergegeven en wel omdat een onrechtmatigheid over de hele linie niet goed verdedigbaar is. In verkiezingstijd is de behoefte aan nuancering niet erg groot, maar het is toch van belang hier helder te blijven denken en het beeld scherp te houden.

In vele regelingen van fractiebijstand staat dat geen geld mag worden gegeven voor opdrachten aan verwanten tot en met de tweede graad. Ik heb die regeling destijds zelf bedacht en  voorgesteld naar aanleiding van mijn werkzaamheden in de Amsterdamse bonnetjes affaire. Voorheen waren er veel verwanten actief als fractiemedewerker. Ze kregen uitbetaald, maar niet was altijd even duidelijk of er ook werk was verricht en in een aantal gevallen bestond de indruk dat er loon werd doorgesluisd naar de politieke partij of de individuele volksvertegenwoordiger. Die route is nu afgesloten, omdat verwanten tot en met de tweede graad in persoon niet uit de fractiebijstand mogen worden betaald.

De PVV-fractie in de Gelderse staten kende dat verbod en vroeg de compagnon van het betreffende websitebedrijf – een VOF – om diensten te verrichten. De zoon van mevrouw Faber werd dus als mede-eigenaar van de VOF bewust buiten beeld geplaatst. De compagnon verrichtte de werkzaamheden. Al te veel kennis over de aard van een VOF was er kennelijk niet, want bij een dergelijke opdracht komt de netto-opbrengst natuurlijk ook voor een deeltje terecht bij de verwant die dat niet mag ontvangen. Het was een onverstandig besluit van de PVV-fractie om de boel zo in elkaar te steken, want het is een kleine moeite om een ander bureau te nemen. En het is vooral vragen om moeilijkheden. Op dat punt is het beeld geheel helder. Meteen stoppen en beëindiging van het contract. Maar daarmee is het probleem niet uit de wereld.

Er wordt in de regelingen voor de fractiebijstand gesproken over verwanten in persoon en niet over organisaties. Stel dat er in het websitebedrijf 6 of 12 mede-eigenaren waren geweest, is een dergelijk bedrijf dan nog steeds uitgesloten? En indien er in een advocatenmaatschap 15 maten zijn, waaronder één verwant met een familierechtpraktijk, mag een fractie dan geen bestuursrechtelijk advies vragen aan een van de andere advocaten?

Kortom: het precieze doel van de verwantenregeling richt zich op personen en dat mag niet zo maar tot organisaties worden uitgebreid. En dan kan ook niet in rechte worden volgehouden dat er bij opdrachten aan organisaties onrechtmatig is gehandeld. Dat zijn ongemakkelijke aspecten die in verkiezingstijd, maar ook daarbuiten, niet op al te veel belangstelling kunnen rekenen. En als het in Nederland op dat punt ongemakkelijk wordt, dan wijken we uit naar de politieke ethiek en nemen elkaar de maat aan de hand van gedragsnormen die zeer open en vaag zijn en vooral geschikt zijn om als politiek strijdmiddel te functioneren. Het is zeer de vraag of het integriteitsdebat met die wijze van doen echt wordt gediend. In Gelderland staat nu de vraag ter discussie of en op welke wijze de regeling moet worden aangepast, want organisaties vallen niet onder het verbod, hoe graag sommigen dat ook hadden gewild.

Door:
Prof. mr. Dr. D.J. Elzinga