Vraag een viroloog wél om raad, maar niet om een advies

(Door: “Weethetwel”)

Voor wie het tot nu toe ontgaan is: de wereld is in de ban van virus COVID-19, in de volksmond het corona-virus. Omdat het een mutatie is op vorige virussen is het de vraag wat dat virus kan aanrichten. Is het héél dodelijk of valt het mee? Kun je er wat tegen doen? Zéker wanneer zo’n virus middels een media-hype wordt opgeblazen tot een wereldwijde angstepidemie wil iedereen op die vragen antwoord hebben. Dus stappen de media in colonnes naar degenen die in hun ogen het méést deskundig zijn: de viroloog en de microbioloog. Zij kunnen je álles over virussen vertellen. Als geen ander weten zij dat die virussen zó achterbaks en gemeen zijn. Helaas leidt dat daarom ook maar tot slechts één remedie: stil zitten en bibberen. Een volledige lockdown. Maar is de maatschappij daar mee gediend?

De maatschappij calculeert risico’s in op alle terreinen

We staan er niet altijd bij stil, maar het leven is een opeenstapeling van risico’s. Stap je in een auto kun je een ongeluk krijgen, je huis kan afbranden, je vliegtuig kan neerstorten, je brug kan instorten. Oké is dan het argument: dat kun je zeker voor een deel nog zélf kiezen of je daar wilt zijn. Ook dat is waar, maar er zijn talrijke risico’s die berekend worden en die door de maatschappij aanvaardbaar worden geacht waar we vaak niet het flauwste benul van hebben.

Een spoorlijn of een weg door een stad heeft berekende risico’s, een gasleiding onder de grond, elektrische stralingsvelden, een hoogspanningsmast. Een G3, G4, G5 telefoonnetwerk, windmolens, ziekenhuisapparaten, geneesmiddelen, radiostraling, een dijk of een sluis, een rubber matje onder de schommel. Al die zaken blijken aanvaardbaar als er bij calamiteiten niet te veel berekende doden zullen vallen, al levert dat vaak de nodige discussie op.

Dan is er de categorie gedragsveiligheid: wel of geen helm op, vuurwerk afsteken, wel of niet roken, mag ik nog naar McDonalds, beweeg ik wel genoeg, drink ik niet te veel?  Ook daar beweegt de discussie zich tussen twee uitersten:

– enerzijds degenen die het allemaal niets uitmaakt óf en welke effecten hun gedrag heeft voor zichzelf en voor anderen en die ongebreideld hun gang gaan,
– anderzijds de mensen die alleen maar op zoek zijn naar veiligheid en zekerheid. Die hun mening graag laten afhangen van wat de deskundigen zeggen. Zij kijken met verbazing naar degenen die dat niet zoeken.

Meestal leidt het ergens in het midden tot een kleurrijke maatschappij van mensen die op een in hún ogen verantwoorde wijze invulling geven aan hun bestaan. Waarbij er tot op vandaag een ernstige tendens is dat zekerheidszoekers hun mening op willen dringen aan de rest.

Sommige risico’s kun je niet incalculeren

Dan zijn er nog de risico’s van een hogere categorie waar we als mensen vooral met ontzag naar kunnen kijken en waarvan we de doden nauwelijks kunnen calculeren: een aardbeving, een vulkaanuitbarsting,  een wervelstorm, een overstroming, en daar komt ie: een besmettelijke virusuitbarsting. Helemaal weerloos is de mensheid niet, integendeel. Tegen aardbevingen kun je stevig bouwen, de pokken kun je uitbannen met een medicijn en tegen overstromingen kun je deltawerken maken. Hoewel, de tsunami van enige jaren geleden liet zien dat de natuur de mens toch nog altijd de baas is. De virusuitbarsting is er één van de categorie: “We weten niet wat er op ons af komt” en dat is nu nét iets waar we in onze overzichtelijke maatschappij niet op zitten te wachten. Een ideale voedingsbodem voor een gigantische media-hype, die er dit keer dan ook kwam. Maar als die hype er nu niet geweest was, hoe zat het dan met de risico’s en welke gedragslijn moest gevolgd worden?

Virologen

Virologen zijn dagelijks bezig met virussen en daarom van huis uit behept met een zekere beroepsdeformatie. Zulke deformatie is er bij andere beroepen wel meer: legionella adviseurs en laboranten bij het waterleidingbedrijf die alleen gekookt water drinken, omdat ze weten wat er in het water zit. Schoonmaakadviseurs die griezelen van ieder interieur. Asbestonderzoekers die ’s nachts niet kunnen slapen van de gevaren. Zo zijn virologen zich als geen ander bewust van de virus-gevaren en vanuit hun vakgebied is er maar één remedie: stil zitten, lockdown met een modewoord, dan verspreiden ze zich het minst. Je zult nóóit een viroloog tegenkomen die zegt: “Doe maar niet moeilijk, want dit keer zijn de virussen wat rustiger dan anders en érg honkvast”. Een viroloog voorspelt dus altijd de hel en verdoemenis als het gaat over het verspreiden van het virus, er is geen ander verhaal.

Maar vanuit maatschappelijk oogpunt zijn er talrijke bezwaren om stil te gaan zitten. Een maatschappij kan het zich helemaal niet permitteren om stil te gaan zitten. Er moet brood op de plank komen. En plotseling stil zitten is al helemaal een dodelijke knak in de systemen en interacties welke de welvaart voor een land opleveren. Een economie die in elkaar stort, levert niet alleen armoede en werkloosheid op, maar ook alle bijkomende gevolgen zoals echtscheidingen, kinderleed, zelfdodingen van ondernemers aan het eind van hun Latijn.

Zo’n virusepidemie vraagt dus om een snelle heldere afweging

De stelling is nu duidelijk: een viroloog moet je om raad vragen hóe zo goed mogelijk om te gaan met virussen, maar je moet hem niet vragen het beleid te bepalen, want dan kom je in het worst-case scenario en de vraag is of de maatschappij daar op zit te wachten.

Even terug naar het corona-virus:

– Toen het virus goed en wel door China werd gepresenteerd, had het zijn weg over de wereld al gevonden.
– De vraag is of je het virus door wélke maatregel dan ook tegen had kunnen houden.
– Het virus leek aanvaardbaar dodelijk, hoe heftig het ook is voor de mensen die het van dichtbij meemaken.

Het  RIVM kreeg in januari de vraag een gedragslijn te bepalen. Het blijkt dat ze dat wel érg onnozel opgepakt hebben. Het virus bleek zó besmettelijk dat het zich hoe dan ook verspreidde. En terugsturen kun je het niet. Je moet er mee dealen. Waarschijnlijk hebben ze gedacht dat het hetzelfde zou gaan als met SARS en Ebola, waar de besmettingen vooral plaatselijk waren en de énkele verspreider in de wereld tijdig werd gevonden en afgezonderd.

In zijn onnozelheid heeft het RIVM uiteindelijk toch terecht geconstateerd dat het met de dodelijkheid van het virus meeviel. Omdat het een bloemlezing van tweets betreft, zou het kunnen dat het misschien ook iets serieuzer kennis had genomen van onderzoeken in landen als Zuid-Korea. Op basis van die resultaten leek het verantwoord te accepteren dat mensen ziek konden worden. De situatie leek een beetje op de Mexicaanse griep in 2009 en de toenmalige president Obama kreeg alle lof van de wereld toegezwaaid dat hij “op verantwoorde wijze de ziekte had toegelaten”. Maar ja, Obama was Trump niet, dus nú is alles anders. Alle kritiek ten spijt: het RIVM lijkt met die handelwijze nog steeds het juiste advies gegeven te hebben.

De media-hype bracht de politiek in paniek

Door de ontstane media-hype werd van de politici geëist dat ze een standpunt in zouden nemen. Er werden daden verlangd. Er was er helaas niet één die duidelijk uiteen durfde te zetten dat je niet alle dingen in de natuur naar je hand kunt zetten en dat je soms moet accepteren dat het anders gaat dan je zou willen. Hoe het verder ging, is duidelijk: de regering luistert in paniek alleen maar naar de virologen en brengt de economie tot stilstand. En wat dat betekent, zult u als inwoner van Nederland nog járen aan den lijve ondervinden. Ook als de corona-hype al láng en breed voorbij is.

Voor de Jan Dijkgraafen en de paniek-schoppers in de Tweede Kamer nog maar eens de briljante song van Robert Long: “Allemaal angst”.

Door:
“Weethetwel”
(voor www.ejbron.wordpress.com)