Islamofobie (deel 6)

(Op deze weblog reeds verschenen: deel 1, deel 2, deel 3, deel 4 en deel 5 op respectievelijk 13 december 2011, 31 december 2011, 5 januari, 7 januari en 16 januari 2012 )

Pamflet van een bezorgde tekstswetenschapper

Verschil­lende men­sen wezen me op het naderende ver­schijnen van Islam­ofobie en discri­mi­natie. Iemand vroeg me zelfs, twee dagen na het ver­schijnen, of ik al met een recen­sie bezig was. Ik was het al wel van plan. Mevrouw van der Valk is namelijk de tweede persoon in Neder­land die een boek schrijft met het woord ‘islamofobie’ in de titel en ik was de eerste. In mijn berichtje aan haar, waarin ik vroeg of ze een recensie-exemplaar voor me had, verwees ik ook naar deze ‘band’ tussen ons beiden.
Ik herhaalde een week later mijn vraag en kreeg antwoord van de organisatie achter haar boek: Emcemo. Ik moest het aan de uitgever vragen: Amsterdam University Press, die van “twenty years of excellence“. Maandag belde ik. “We hebben een beperkt aantal boeken beschikbaar waardoor het helaas niet mogelijk is u een exemplaar te doen toekomen“. ALs ik het gewoon bestelde, ontving ik het echter wel gewoon de volgende dag… Voor € 23,35 kreeg ik dan een boek van een‘onderzoeker met een brede achtergrond in de sociale wetenschappen en tekstwetenschappen, gespecialiseerd in etnische diversiteit, racisme en extremisme‘ van 160 blz en dat was dan inclusief verzendkosten.

Islamofobie: een bijzonder begrip en een bijzonder verschijnsel

Ik verzamelde alvast wat informatie over het boek en over Emcemo, en in die tijd kwam me net weer een uitzonderlijk geval onder ogen van hetverschijnsel islamofobie. Het deed zich voor in Groot Brittannië. Het land van waaruit het begrip als het ware op de kaart is gezet.
Anne Marie Waters van een organisatie met de mooie naam Onelawforall, zou een toespraak houden aan de Queen Mary Universiteit in Londen. Onelawforall is een naar links neigende organisatie, waar veel vrouwen, ook allochtone, zich in verenigd hebben tegen sluipende invoering van sharia’rechtspraak’. De bijeenkomst was georganiseerd door de NNS. Wanneer je de webstek van díe organisatie bezoekt, wordt je verwelkomd door Sophie In ’t Veld van D’66 die je toeroept: “The promotion of a secular democracy, based on individual citizens’ rights, is the best guarantee for freedom of religion“. Verstandige taal van ‘onze’ Sophie; was ze maar full-time actief voor de NNS in plaats van haar tijd te verdoen in de poppenkast die Europarlement heet. De lezing van Waters werd afgebroken.
Er werden namelijk bedreigingen geuit. Door één enkele mohammedaan.
Op zijn gemak filmde hij de aanwezigen en riep vervolgens dat hij van iedereen wist waar zijn huis woonde en dat hij achter ze aan zou komen wanneer hij ook maar iets negatiefs zou horen over Mohammed. Hij bedreigde de aanwezigen en hun familie met de dood. Buiten het gebouw stond een aantal volgelingen van de schreeuwlelijk, maar binnen was hij alleen. En dan komt het:

Students were told by security to stay in the lecture theatre for their own safety.
Jennifer Hardy, President of Queen Mary’s Atheism, Secularism and Humanism Society, who organised the event said: “This event was supposed to be an opportunity for people of different religions and perspectives to debate, at a university that is supposed to be (sic) a beacon of free speech and debate.

Er waren dus nota bene beveiligers aanwezig en zelfs zij durfden deze éne man niet te arresteren en/of het fillmpje uit zijn camera te halen! De humanistische ‘verdedigers van het vrije woord’ krabbelden onmiddellijk terug nu er iemand hard ‘boe’ tegen ze riep.
Dibi en Manji toonden zich recent in De Balie heel wat minder laf.

Ja dit kun je wel een ‘fobie’, een ziekelijke angst, voor ‘islam’ noemen. Hoewel, mohammed-fobie was hier misschien toch een beter woord.

Ik vermoedde dat Van der Valk iets anders bedoelde met het begrip. Op bladzijde 4 (de kaft is pagina 1…) lees ik dat het boek tot stand is gekomen dankzij subsidie van de “Raad van de Marokkaanse Gemeenschap in het buitenland (CCME), onder het gezag van Zijne Majesteit Koning Mohammed VI”. Een eerste aanwijzing dat mijn vermoeden klopte.
Laat vooral het tweede van de punten waarover deze raad moet adviseren tot u doordringen. Vrij vertaald: er voor zorgen dat in de ‘ontvangende’ landen de emigranten hun Marokkaanse identiteit niet kwijt raken, met name voor wat betreft de taal (extra pikant punt, omdat de koning daar Arabisch mee bedoelt, terwijl voor veel immigranten in Nederland het Berbers de moedertaal is) en het religieuze onderwijs, lees: mohammedanisme.

Islamofobie als strijdterm

De rest van het boek vormde een grote bevestiging van mijn vermoedens; over haar omgang met het begrip islamofobie in het bijzonder.
In de bundel De islam. Kritische essays over een politieke religie, die in 2010 verscheen onder redactie van vader en zoon Van Rooy, stond ook een bijdrage van mijn hand: Islamofobie, een strijdterm (link naar weergave hier op K&K). Daarin ging ik al tamelijk uitgebreid in op de manier waarop Van der Valk de term ‘islamofobie’ hanteert. Ze doet dat namelijk op vergelijkbare wijze als Donselaar en Rodrigues in de Monitor Racisme & Extremisme. Eerder was ze zelf ook verbonden aan die monitor. In editie 7 schreven  de heren over het begrip dat het afkomstig was:

…uit de wereld van sociale (emancipatie)bewegingen van de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw en werd bedacht in kringen van antiracisten en aanhangers van het multiculturalisme. De oude term racisme (een samenstel uitspraken – of theorie – over de inferioriteit van mensen van kleur) voldoet niet langer (sic). (…) Vanwege deze activistische achtergrond zou je het woord islamofobie een strijdterm kunnen noemen.

Leve de wetenschap!

Van der Valk schrijft zelf overigens nog wel net zo vrolijk over racisme. Haar toevoegingen maken het alleen maar erger voor haarzelf.
Ze claimt dat de ‘definitie’ van het begrip, zoals het door de Britse Runnymede stichting was geïntroduceerd, “algemene erkend” is, onder verwijzing naar de Durban-conferentie van 2001, u weet wel: die manifestatie onder aanvoering van Ahmadinejad die Israël tot de nieuwe apartheidsstaat bestempelde (haar noot 29). Mij valt ook haar noot 31 op: deze zou verwijzen naar kritiek op de formulering van de Runnymede stichting. De noot verwijst naar een bundel onder redactie van Sayyid en Vakil, een boek en twee schrijvers die in mijn essay ook aan de orde kwamen.
Vakil haalde boven tafel dat het begrip islamofobie in de Franse variant al in 1918 gebruikt werd. De vaak gehoorde maar onjuiste bewering, klakkeloos overgenomen door Van der Valk, dat het begip islamofobie van recente datum is, werd door hem dus weerlegd. Maar dat niet alleen. Hij maakte meer nog dan Donselaar cs duidelijk dat ‘islamofobie’  staat voor een mohammedaans offensief: Vakil besluit een ander stuk uit de bundel waar Van der Valk naar verwijst met:

Ik betoog dat het [de term islamofobie] een sterk politiek concept is voor het structureren en versterken van de islamitische invalshoek (subjectivities) in Europa, vooral omdat het concept zijn wortels heeft in een islamitisch perspectief. Sterker dan wat men er mee wil afwijzen – een nieuwe, meer of minder uitgesproken haat tegen moslims – wijst het op de opbouw en bevestiging van een moslim-politiek uitgangspunt in Europa (mijn nadruk, FG).

Een duidelijke illustratie van het strijdterm-karakter van het begrip. Een term die wordt geacht bruikbaar te zijn in de strijd om de invloed van het mohammedanisme uit te breiden: het (vermeende) slachtofferschap wordt omgezet in een hulpmiddel om zich als groep te manifesteren. Nog uitgesprokener komt dat tot uitdrukking in een bijdrage van dezelfde meneer Vakil in een workshop over islamofobie:

Omdat het concept islamofobie spreekt tegen (sic) een maatschappelijk verschijnsel, zou elke term die gebruikt werd om dit verschijnsel te beschrijven zijn betwist; nu déze term gehanteerd wordt, zijn daarmee de frontlijnen op een specifieke manier bepaald:een manier die de blinde vlekken van de grammatica van ras en religie als middel om bescherming te bieden aan moslims, aan het licht brengt.

De formulering is krom, maar wat Vakil bedoelt is helder: hij vindt het niet genoeg om ‘de moslims te beschermen’ langs de weg van hun ‘ras en religie’: het gedachtegoed moet worden beschermd en daarvoor is de kreet ‘islamofobie’ geschikter. Voor zo’n achtergrond is echter geen plaats in de benaderingswijze van Van der Valk: moslims zijn slachtoffers, geen actoren.

Op bladzijde 18 schrijft ze dat fobie oud-Grieks is voor angst. Zeker voor een tekstwetenschapper nogal vreemd. Fobie staat immers in onze taal al heel lang voor ‘ziekelijke angst’: niet alleen in de psychiatrie maar ook in het dagelijkse spraakgebruik. In die zin is het begrip ‘islamofobie’ behalve een strijdkreet trouwens ook een belediging. Ze voegt er aan toe:

Begrippen krijgen echter een eigentijdse betekenis vanuit de historisch maatschappelijke context waarin zij zich ontwikkelen. Belangrijker dan de gekozen term is de definitie van het verschijnsel.

Het laatste zinnetje is ook weer merkwaardig voor een tekstwetenschapper, maar ik vind het eerste belangrijker. Ze spreekt van de historisch maatschappelijke context van dit begrip. In het hele boek komt de OIC, de Organization of Islamic Cooperation, echter niet voor. Dat is raar. Dat is heel raar. Wereldwijd wordt de strijdkreet ‘islamofobie’ immers het vaakst gebruikt vanuit die hoek. De omissie zou te verklaren zijn wanneer ook mevrouw Van der Valk, net als de meeste politici lijken te doen, in de veronderstelling verkeerde dat het mohammedanisme een tamelijk recent verschijnsel is dat zich met name in West-Eurpa manifesteert. Dat kan het niet zijn, zo blijkt op blz 20. Daar schrijft ze over het begin van het verschijnsel islamofobie:

De islamofobie die zich primair richt tegen het (vermeende) agressieve karakter van de islam vindt zijn oorsprong in de kruistochten (sic) en de dreiging die uitging van de laatmiddeleeuwse Turkse veroveringsdrang.

Het staat er echt.
De Turkse veroveringsdrang was waarschijnlijk ook niet agressief! Het doet denken aan Chris van der Heijden: die ontvouwde in zijn anti-Israël-schotschrift ook zo’n speciale visie op het Turkse imperialisme.
Het komt voor van Van der Valk wel handig uit om in het geheel geen aandacht te besteden aan de OIC. Anders zou wellicht aan de orde komen dat het OIC een ‘definitie’ van islamofobie hanteert die vrijwel identiek is aan die van de Runnymede stichting op een cruciaal verschil na: zij hanteren maar zeven in plaats van acht kenmerken. En dat weggelaten kenmerk is juist een heel interessante:
De islam wordt gedefinieerd als een politieke ideologie, en vooral gezien als inzet voor politieke en militaire doeleinden.
De OIC acht juist dit geen kenmerk van islamofobie! 
Lust u nog peultjes?

Eurabië als samenzweringstheorie

Het boek bevat flink veel noten maar geen index of bibliografie, dus ook geen suggestie dat de auteur serieuze boeken van politieke tegenstanders -die ze wel expliciet aanvalt- ook gelezen zou hebben. Van de tegenstanders van haar politieke stroming en het door haar in bescherming genomen mohammedanisme, heeft ze alleen de meest extreme uitingen gelicht. Het dringt niet tot haar door dat dat precies hetgene is dat ze de ‘islamofoben’ verwijt te doen met de mohammedaanse ideologie: alleen kijken naar de meeste extreme uitlatingen ervan. Alsof iemand die zich verbonden voelt met de PVV, het vileine karakter van PvdA en GroenLinks wil aantonen door de teksten op krapuul en de Joop te beoordelen. Alsof alle mensen die zich moslim noemen beoordeeld worden op de uitlatingen van de fundamentalisten op wijblijvenhier, Jneid Fawaaz of nog erger. Het gebeurt wel, maar met integere wetenschapsbeoefening heeft het weinig te maken. Met integriteit als zodanig eigenlijk niet.

Een van die boeken die ze aanvalt maar schijnbaar niet zelf gelezen heeft, is Eurabië van Bat Ye’Or. Extremisten van links en rechts zetten dat boek weg als samenzweringstheorie en Van der Valk volgt hen daarin. Echter,

De centrale lijn van Eurabië is helder: de decennialange en buitengewoon succesvolle inspanningen van de Arabische landen om de houding van de Europese landen tegenover Israël negatief te beïnvloeden sloten direct, effectief en openlijk aan op de olieboycot van 1973. Het boek is goed beschouwd niets meer maar ook niets minder dan een verslag met toelichting van dit proces.
Deze overzichtelijke hoofdlijn van haar betoog wordt hier benadrukt omdat Bat Ye’Ors teksten een eigen leven zijn gaan leiden en daarna vermengd zijn geraakt met samenzweringstheorieën. Zo is gesuggereerd dat het Europese establishment akkoord ging met immigratie van mohammedanen om zo de olieleveranties veilig te stellen. Een verhaal dat gemakkelijk als complottheorie kan worden afgedaan op basis van het feit dat de immigratie van mohammedaanse gastarbeiders al eerder op gang gekomen was en na 1973 juist stokte. Wel is het zo dat in die dialoog van de Arabische en Europese elites verraderlijke afspraken werden gemaakt over de reeds in Europa aanwezige mohammedanen. Vooral afspraken die ruimte boden aan het afwijzen van elke vorm van assimilatie. De voorstelling van de mohammedaanse gastarbeiders als slachtoffers gaf daarnaast onderbouwing aan een beleid dat tot een onafzienbare stroom van vervolgimmigratie leidde. In de media wordt onwezenlijk weinig aandacht besteed aan de inhoud van het overleg van de Arabische en Europese elites maar je kunt gewoon op de webstek van de EU er verslagen over lezen. (Zie blz 204 e.v. van Islamofobie? Een nuchter antwoord).

De doelstellingen van Emcemo zelf sluiten naadloos aan bij de zogenaamde Arabisch-Europese dialoog.

Discriminatie vs generalisatie

Ook nogal vreemd voor een tekstwetenschapper is de omgang met het begrip ‘discriminatie’, in het bijzonder in haar stukje over onderwijs.
Ze geeft wel toe dat segregatie in het onderwijs helemaal niet zo slecht is voor de onderwijsprestaties, maar evengoed houdt ze vol

je moet er toch niet aan denken dat die sociale wetenschappers gaan lopen jammeren over discriminatie

dat de keuze van autochtone ouders om hun kind niet op de school in buurt te doen valt onder ‘discriminatie’.
Helaas blijkt ze ook niet in staat om te onderkennen dat in het stagewezen Marokkanen geen last van discriminatie hebben maar van generalisatie: de goeden lijden onder de kwaden. Wederom extra vreemd voor een tekstwetenschapper.
Dat is intussen wel verdomd vervelend voor de goeden. De vraag naar de grootte van de groepen goeden en kwaden doet er wat dat betreft niet toe. Of die groep goeden nu 5, 50 of 95% omvat: het is pijnlijk dat ze afgerekend worden op die 95, 50 of 5% kwaden.
Het verschil tussen beide, ik bedoel discriminatie en generalisatie, zouden juist sociale wetenschappers extra in de gaten moeten houden. Door zich opstapelende schandalen en schandaaltjes, groeit de aandacht voor misdragingen in de sociale wetenschappen. Dat kan tot gevolg hebben dat integere onderzoekers uit die hoek op een hoop gegooid worden met de fraudeurs en incapabelen. Vervelend, maar je moet er toch niet aan denken dat die onderzoekers dan gaan lopen jammeren over discriminatie!

Getallen

In de paar tabellen die het boek telt zitten fouten die je aan kunt wijzen zonder de onderliggende data te kennen. De tabellen 4.1 tot en met 4.4. gaan over dezelfde gegevens. Ze slaan op ‘geweld’acties tegen moskeeën. In Tabel 4.1 en 4.3 hebben de totalen voor de jaren 2005 tm 2010 zes dezelfde waarden: misschien zijn dat de getallen die kloppen. In tabel 4.2 zijn echter vijf van die zes totalen afwijkend en in tabel 4.4 ook één. Zelfs met deze paar cijfermatige gegevens is niet zorgvuldig omgegaan. Maar ja, we hebben hier ook van doen met een tekstwetenschapper, niet met een getallenwetenschapper.
Geweld staat tussen aanhalingstekens want zelfs een spandoek, een viertal dreigtelefoontjes en 43 bekladdingen zijn tot gewelddaad bestempeld. Je gaat vanzelf vermoeden dat onder die vernielingen ook een enkel ingegooid ruitje geteld is. Misschien viel het zelfs met de brandstichtingen -zeer ernstige misdaden in het algemeen toch- ook wel mee.

Snouck Hurgronje, meneer reaalpolitiek zelf, zou eerbied of hoogachting voor islam gekend hebben

En nu we eenmaal aan het twijfelen gemaakt zijn, komen ook andere verhalen weer boven. Over brandstichtingen die werden aangemerkt als racistische aanslagen waarbij later bleek dat het om verzekeringsfraude of zelfs moord binnen het gezin ging. Of de moefti van Australië die door zijn eigen beveiligingscamera’s betrapt werd terwijl hij inbrak in de moskee, maar een grote bek opzette over anderen die dat gedaan zouden hebben. Dit zeer onzorgvuldige gedoe komt de veiligheid van moskeegebouwen en er in aanwezige mensen niet ten goede. Je vraagt je af of de schrijfster wel bekend is met het sprookje van Peter en de wolf.
De slordigheden met de cijfers zijn pijnlijk, maar misschien nog wel pijnlijker is de manier waarop Van der Valk ingaat op de afname van de aantallen in de loop van de jaren: zowel in het anti-moskee-‘geweld’ als bij de wel en niet strafbare ‘uitingen’ is sprake van een duidelijke vermindering. De mogelijkheid dat dit te maken zou kunnen hebben met de veranderde positie van de PVV komt niet in haar op.
Sowieso is eigenlijk in het geheel geen sprake van enigerlei wetenschappelijke benadering met hypotheses en testen.
Op genante wijze uit zich dat in het gejerimieer over aangiftebereidheid en het oplossingspercentage van ‘islamofobie en discriminatie’. Dit wordt namelijk in het geheel niet afgezet tegenover aangiftebereidheid en oplossingspercentage bij andere soorten misdrijven.

Meneer ‘werkgroep cartoonproblematiek’

Het boekje is gewoon een politiek pamflet. Genoeg over Van der Valk. Het boek heeft ook nog een voorwoord. Tenenkrommender nog. Geschreven door Ernst Hirsch Ballin, bekend van de door hem ingestelde ‘werkgroep cartoonproblematiek’.
Ik licht een detail eruit: zijn bewering over Snouck Hurgronje. Volgens Ballin overheerste bij deze echte wetenschapper ‘een gevoel van diep respect’. Voor islam dus. Snouck Hurgronje, meneer reaalpolitiek zelf, hij zou eerbied of hoogachting voor islam gekend hebben? Het is werkelijk om te janken.

Ik had nog nooit van tekstwetenschap gehoord, ik associeerde het begrip alleen met het ‘discours’ van figuren als Foucault, Lacan en Irigaray. Dat is niet gunstig. Nooit vergeet ik uit de tekst van Irigaray haar uitleg over vrouwen “waarom dit geslacht niet één is“: vrouwen hebben namelijk niet een maar twee schaamlippen.
De eerste hit van de zoekopdracht ‘tekstwetenschap’ die ik volg geeft dit:

De meeste deskundigen zijn sceptisch, maar de Amsterdamse hoogleraar tekstwetenschap Teun A. van Dijk beweert met grote stelligheid dat hij de hand van de schrijver Gerrit Komrij herkent in een anti-islamitisch pamflet.

Deze Van Dijk blijkt een belangrijk man in de wereld van de tekstwetenschap.

Geplaatst door:

E.J. Bron

Bron:

http://www.islamofobie.nl/index.php/blog/meer/pamflet_van_een_bezorgde_tekstwetenschapper/

Met hartelijke dank aan Frans Groenendijk