LONGREAD: 60e verjaardag van de revolutie in Cuba – van een van de rijkste landen van Latijns-Amerika naar een van de armste van de wereld

(Door: Vincent Geloso – Vertaling: E.J. Bron)

Op 1 januari 2019 was het de 60^e verjaardag van de machtsovername in Cuba door Fidel Castro. Hoe zou je deze lange periode moeten beoordelen, vooral vanuit het perspectief van de gewone Cubaan? Het feit dat Cuba ten tijde van Castro´s revolutie een van de rijkste landen van Latijns-Amerika was, en nu een van de armste is, zou als antwoord in principe volstaan. Maar de Cubanen zijn enigszins gezonder dan men zou verwachten: de levensverwachting is behoorlijk hoog en de zuigelingensterfte behoorlijk laag voor zo´n arm land. Het alfabetiseringscijfer is eveneens relatief hoog in vergelijking met de rest van Latijns-Amerika.

Dat zijn de redenen voor zeer veel lof, waarmee geleerden, deskundigen op het gebied van openbare gezondheid en politici Castro´s regime overstelpt hebben. De schuld voor de duidelijke armoede van het land wordt aan het Amerikaanse handelsembargo gegeven. Velen stellen zelfs voor dat we zouden moeten overwegen hoe we Cuba´s gezondheidssysteem zouden kunnen overnemen, uiteraard zonder de overname van de mensenrechtenschendingen van het regime (dus het kaf van het koren scheiden). Desondanks lopen de meningen over Fidel Castro uiteen.

Dat zouden ze echter om drie redenen niet moeten. Ten eerste zijn er wetenschappelijke bewijzen voor dat het handelsembargo weliswaar niet behulpzaam was, maar als verklaring voor Cuba´s armoede alleen niet voldoende is. Ten tweede worden de vaardigheden van het regime om voor gezondheidskundige verbeteringen te zorgen overdreven. Ten derde, en dat is het belangrijkst, is de gereedschapskist van een dictator weliswaar wel degelijk geschikt om gezondheidsresultaten te verbeteren – dit echter tegen een hoge prijs.

Economische groei in Cuba sinds 1959

De oppervlakkige beschouwing van openbaar toegankelijke data, solaas de ontwikkelingsindex van de Wereldbank, laat zien dat Cubaanse inkomens van 1959 tot het midden van de jaren-90, toen Cuba als gevolg van de ineenstorting van de Sovjet-Unie in een diepe recessie terechtkwam, min of meer constant gebleven zijn. Sinds de vroege jaren-90 was er weliswaar enige groei, maar het gemiddelde inkomen per hoofd van de bevolking ligt onder het Latijns-Amerikaanse gemiddelde.

Als je bedenkt dat zelfs terughoudende inschattingen de economie van Cuba van de jaren-50 als een van de rijkste van Latijns-Amerika zien (eventueel zelfs nog rijker dan de VS, mits men andere economiehistorici vertrouwt), dan zou dat moeten volstaan om aan te tonen dat de revolutie niet zonder gevolgen gebleven is. Men mag echter de redenen voor de stagnatie ook niet alleen maar Castro in de schoenen schuiven, want anders zou men kunnen zeggen dat de bovengenoemde feiten weliswaar van toepassing zijn, maar het resultaat van Amerikaanse handelingen en niet van Cubaanse politiek zijn.

Gelukkig halen nieuwste onderzoekingen van Hugo Jales, Thomas Kang, Guilherme Stein en Felipe Garcia Ribeiro, gepubliceerd in het tijdschrift “The World Economy”, de verschillende oorzaken uit de knoop. Zij laten zien dat het handelsembargo alleen niet volstaat als reden voor Cuba´s economische ontwikkeling sinds 1959. Ten eerste laten zij geen noemenswaardige effecten van het volledige embargo vanaf 1962 op het inkomen per hoofd van de bevolking zien, hoewel er effecten van het partiële embargo daarvoor geweest zouden kunnen zijn.

Ten tweede laten ze zien dat de negatieve effecten opgevangen werden toen de Sovjet-Unie in de jaren-70 begon het regime te subsidiëren (door van hem suiker boven de wereldmarktprijs te kopen). Tot slot probeert de studie de effecten uit de knoop te halen, door rekening te houden met het einde van de Sovjet-Russische subsidies bij de ineenstorting van de Sovjet-Unie, en vaststelt dat het embargo weliswaar gevolgen had, maar dat die kleiner waren dan de revolutie zelf.

Bovendien zou men moeten bedenken dat de conclusies van Jales en zijn collega´s vermoedelijk eufemistisch zijn, omdat zij de Cubaanse economische data als klinkklare munt accepteren, terwijl talrijke economen en economiehistorici twijfels hebben met betrekking tot de methode waarmee enkele van de data verkregen worden. Als de data fout zijn, dan zou dat alleen maar meer gewicht geven aan hun conclusies.

De gezondheidscijfers zijn overdreven

In 1959 was Cuba niet alleen een van de rijkste landen van Latijns-Amerika, maar ook een van de gezondste. Er heerste een hoge levensverwachting met de geboorte en de zuigelingensterfte was relatief laag. Derhalve had Cuba al een zeer goede uitgangsbasis. Veel onderzoekers hebben echter gewezen op belangrijke onregelmatigheden bij de cijfers over de zuigelingensterfte. Zij hebben aangetoond dat artsen vroege doden na de geboorte (voor de 7^e dag) vaak als late foetusdode (voor de geboorte) her-classificeerden. Omdat late foetusdoden niet worden meegerekend bij de zuigelingensterfte, vroege doden na de geboorte echter wel, wordt zodoende de zuigelingensterfte kunstmatig verlaagd. Demografie-deskundigen hebben dit her-classificeren eveneens waargenomen in de jaren-70 in de Sovjet-Unie, toen er schijnbaar een stijging van de zuigelingensterfte was.

Dit her-classificeren heeft ook effecten op de gemeten levensverwachting, omdat late foetusdoden niet worden meegeteld bij de berekening van de levensverwachting. Ik toon met onderzoeksresultaten, die onlangs samen met Golbert Berdine en Benjamin Powell in “Health Policy & Planning” gepubliceerd werden, aan dat deze methode in Cuba de levensverwachting voor mannen tussen 0,22 en 0,55 jaar heeft verlaagd.

Bovendien oefenen artsen druk uit op vrouwen om abortus te plegen (en zij plegen vaak zelfs abortus tegen hun wil) wanneer ze denken dat het om risicozwangerschappen zou gaan. Omdat Cubaanse artsen voor slechte gezondheidsresultaten bestraft worden, bestaan er voor hen sterke prikkels voor dit gedrag. Dat verklaart waarom Cuba een van de hoogste abortuscijfers ter wereld heeft. Het verandert ook de levensverwachting-waarden. Wanneer er slechts 5% van de abortussen in Cuba op moeders worden gepleegd, die het hiermee niet eens zijn (een lage schatting wanneer men rekening houdt met etnografische studies), om geboorten te verhinderen met de dood van de zuigeling tot gevolg, zou dit leiden tot een daling van de mannelijke levensverwachting tussen 1,46 en 1,79 jaar.

In hetzelfde onderzoek toon ik aan dat Cuba´s relatieve armoede paradoxale effecten op de gezondheid heeft. Zo kunnen Cubanen zich bijvoorbeeld geen auto´s veroorloven (waarvan de import bovendien onderhevig is aan beperkingen). Daarom rijden ze natuurlijk minder met de auto. Dat verklaart ook waarom de autodichtheid in Cuba de geringste in heel Latijns-Amerika is. Minder kunnen rijden, betekent ook een geringere waarschijnlijkheid bij auto-ongelukken om het leven te komen. In Brazilië, met een achtmaal zo hoge autodichtheid als in Cuba, kosten auto-ongelukken 0,8 jaar gemiddelde levensverwachting. Bovendien rantsoeneert het Cubaanse regime talrijke dingen, zoals zout en sigaretten. Zodoende is de Cubaanse gezondheid deels het resultaat van de armoede en een politiek, die direct helemaal niets met gezondheid te maken heeft.

Bovendien toon ik samen met Jamie Bologna Pavlik aan dat de zuigelingensterfte in de eerste 15 jaar na de revolutie is gestegen in vergelijking met hoe deze zonder revolutie geweest zou zijn. Slechts weinigen valt het op dat de verbeteringen bij de zuigelingensterfte pas na 1970 zijn begonnen en dat er daarvoor een lange onderbreking van de neerwaartse trend tot ongeveer 1960 was. Dat betekent dat er van 1960 tot 1970 een onderbreking van deze trend was, die er in vergelijkbare landen niet was. Tussen 1959 en 1974 stierven er vanwege Castro´s revolutie 33.000 extra kinderen.

Dwang is de sleutel

Desondanks overvleugelt Cuba vergelijkbare landen, zelfs als je rekening houdt met de vervalsing door het regime, en de negatieve effecten van in het begin van de revolutie traden langzamerhand op de achtergrond. Het is belangrijk om hier vast te stellen: de meeste communistische landen deden het goed op het thema gezondheid.

Zo stegen in de Sovjet-Unie bijvoorbeeld de levensverwachting en lichaamslengte (een sleutelindicator voor goede voeding) tot in de jaren-70. Het ging Russen dus beter dan onder de tsaren. Ook het alfabetiseringscijfer steeg. Er bestaan vergelijkbare aanknopingspunten voor Oost-Europese landen onder Sovjet-heerschappij.

Waarom is dat zo? Omdat de heersers prikkels hebben om de desbetreffende resultaten te verbeteren, omdat ze zodoende hun macht kunnen veiligstellen. Ten eerste is opvoeding voor indoctrinatie te gebruiken, en werd daar ook voor gebruikt. Zeker kunnen nu meer Cubanen lezen en schrijven dan in 1959, maar ze lezen dingen die het machtsbehoud van het regime garanderen. Datzelfde kan ook over de gezondheid gezegd worden. Cubaanse artsen zijn ook militairen en van hen wordt verwacht dat zij alles over hun patiënten berichten. Zij staan bij het verkrijgen van informatie voor het regime dus helemaal vooraan en dragen zodoende wezenlijk bij aan zijn machtsbehoud. De lompe  instrumenten die dictators voor hun machtsbehoud inzetten, verbeteren toevallig ook de gezondheid.

Bovendien treden dictators ook op als sociale planners, en zoals alle sociale planners zijn ze er heel goed in om eenvoudige problemen op te lossen. Ze zijn er bijvoorbeeld heel goed in om één enkele indicator te verbeteren (waarmee ze zichzelf dan internationaal op de borst kloppen) door onder dwang financiën in te zetten voor zijn verbetering. Dat heeft natuurlijk zijn prijs.

De prijs die het Castro-regime voor het focussen op de verbetering van de zuigelingensterfte betaalt, bestaat in de verslechtering van andere gezondheidsindicatoren. Zo heeft Cuba bijvoorbeeld een zeer hoge moedersterfte, en wanneer men de levensverwachting met betrekking tot zware handicaps corrigeert (zware handicaps bij volwassenen), dan krijg je duidelijk andere resultaten dan de niet gecorrigeerde (die voor het leven van de kinderen zo belangrijk is).

Bovendien betaalt de economie een hoge prijs, omdat het regime bijna 11% van het bnp uitgeeft voor gezondheidszorg. Bijna 1% van de werkende bevolking is arts. Dit geld staat dan uiteraard niet meer ter beschikking van andere terreinen van de economie. Geen enkel ander land in Latijns-Amerika leidt zoveel geld in de gezondheidssector – zelfs niet eens landen die Cuba wat betreft het thema gezondheid overtreffen.

Conclusie

Als je met dat alles rekening houdt, dan is het moeilijk om tot een positieve inschatting van het leven van de Cubanen in de afgelopen 60 jaar te komen. Als er in Cuba geen revolutie zou hebben plaatsgevonden, zou het land nu gezonder en rijker zijn. De beperkingen van het leven van de mensen zijn in Cuba niet anders dan onder elk communistisch regime, zodat het Cubaanse regime onze verachting verdient.

Bron:
https://dieunbestechlichen.com
Vertaling: Florian Senne

Bron oorspronkelijk artikel:
www.aier.org
Door: Vincent Geloso

Vertaald uit het Duits door:
E.J. Bron
(www.ejbron.wordpress.com)