Pasen – een oeroud heidens feest

(Vertaling: E.J. Bron)

Het Paasfeest wordt tegenwoordig graag als belangrijkste feest van de christenen beschouwd. Maar heel weinig mensen zijn zich er waarschijnlijk van bewust dat het al veel ouder en van Indo-Germaanse oorsprong is.

Het blootleggen van deze heidense wortels uit de voorchristelijke tijd verklaart de grote betekenis van dit lentefeest in de loop van het jaar en in de gebruiken: net als Kerst maakt het deel uit van Europese oeroude traditie.

Onze aan de natuur gebonden voorouders vierden hun feesten in de loop van het jaar zoals ze uit het natuurgebeuren voortkwamen. Daarom valt Pasen altijd op de eerste zondag na volle maan, die op de dag- en nachtevening in de lente volgt. Hiermee is verklaard waarom Pasen – in tegenstelling tot de zomer- en winter zonnewende (en dus Kerstmis) – elk jaar op een andere dag wordt gevierd.

In het oosten gaat de zon op

De Duitse naam voor Pasen, “Ostern”, wordt verschillend geduid. De naam houdt zeker verband met de naam “Osten”, want in deze hemelrichting gaat voor de mensen in ons leefgebied de zon op. En juist in de lente wordt het nu immers weer warmer stralende zonlicht na de lange tijd van kou en duisternis als levenschenkende kracht gewenst en begroet.

Jacob Grimm leidde door filologische vergelijkingen de “Ostara” (van “Eostrae”) van een Germaanse lentegodin af. In het vergelijkende religieonderzoek wordt een Indo-Germaanse godin van de dageraad aangenomen, zoals de Griekse Eos, de Romeinse Aurora en de Litouwse Aušrinė laten zien.

Brandende Paaswielen

De gebruiken van de carnavalstijd laten ons de strijd tussen winter en zomer/lente zien, die natuurgetrouw door de lente wordt gewonnen. Ter afsluiting wordt de winter als heks of stropop (stro als zinnebeeld van de dood, het onvruchtbare) uitgedreven, verdronken of verbrand. Het leven kan weer opbloeien…

De vuren, die op de eerste zondag van de vasten (de zondag na Vastenavond dinsdag) op de bergen opvlammen, moeten het oude, vermolmde verdelgen en reinigend werken. In verschillende Duitse landschappen worden ze op verschillende dagen aangestoken tot aan de Paasvuren toe. In veel streken rollen de brandende Paaswielen van de bergen. Van de velden, waar de raderen overheen rollen, belooft de boer zich een bijzonder goede oogst.

Levenswater

Behalve vuur speelt ook water in al onze gebruiken een wezenlijke rol. De drie schikgodinnen zitten bij de levensbron en bepalen de lotgevallen. In veel van onze oude sprookjes vinden we de bron terug. De christelijke kerk heeft de betekenis van het water voor de mensen van het oude Europa ingezien en als doop- en wijwater in zijn rituelen ingebonden.

In steden is het tegenwoordig nauwelijks nog gebruikelijk om Paasvuren aan te steken. Op het platteland branden ze nog af en toe op een nabije berg of op een speciale plaats. De bekendste zinnebeelden van Pasen zijn het Paasei en de Paashaas, beide vruchtbaarheidssymbolen. Het ei is de bron van het leven überhaupt. De Paaseieren werden vroeger uitsluitend rood geverfd. Rood, de kleur van het leven, van het bloed en van de liefde, vinden we daarom ook als belangrijkste kleur in de overgeleverde klederdracht en volkskundige breiwerk.

Van de haas is bekend dat ze talrijke jongen ter wereld brengt (vandaar de uitspraak “zich als konijnen vermenigvuldigen”). Zodoende is zij ook zinnebeeld van de vruchtbaarheid en van het leven. Juist in de lente worden de jonge dieren geboren (lammetjes, kuikentjes, konijntjes…). Het christelijke symbool van het Paaslam had zodoende oorspronkelijk waarschijnlijk een heel andere betekenis! Rondom Pasen kun je veel hazen over de velden zien huppelen – de Paashaas is onderweg…

Bron:
auf1.info

Vertaald uit het Duits door:
E.J. Bron
(www.ejbron.wordpress.com)